Het monument
Vorm en materiaal
Het monument aan de Paasberg te Oosterbeek (gemeente Renkum) is een bronzen vaas, geplaatst op een hardhouten voetstuk. Op het voetstuk is een gedenkplaatje bevestigd. De vaas is 65 centimeter hoog, 14 centimeter breed en 14 centimeter diep.
Tekst
De tekst op het gedenkplaatje luidt:
‘THIS MEMORIAL FLOWER VASE
IS A PRESENT OF MEMBERS
OF THE 21ST INDEPENDENT
PARACHUTE COMPANY, WHO
WERE DEFENDING THIS PART
OF THE PERIMETER DURING
THE LAST 4 DAYS OF THE
BATTLE OF ARNHEM IN
SEPTEMBER 1944.
HERDENKINGSVAAS AANGE-
BODEN DOOR LEDEN VAN DE
21STE PAR. CIE., DIE
DIT DEEL VAN DE PERIMETER
GEDURENDE DE LAATSTE
4 DAGEN VAN DE SLAG
OM ARNHEM VERDEDIGDEN.’
De geschiedenis
Het monument aan de Paasberg herinnert de inwoners van Oosterbeek (gemeente Renkum) aan de laatste dagen van de Slag om Arnhem. Pelotons van de 21st Independent Parachute Company verdedigden dit deel van Oosterbeek, terwijl burgers inmiddels een goed heenkomen hadden gezocht of in hun kelders trachtten te overleven.
De Slag om Arnhem maakte deel uit van operatie ‘Market Garden’. Operatie ‘Market Garden’ was een groot offensief van 17 tot 26 september 1944, waarmee de geallieerden vanuit België een bruggenhoofd over de grote rivieren in Nederland wilden veroveren. Luchtlandingstroepen moesten in een bliksemsnelle aanval bruggen in Noord-Brabant en Gelderland veiligstellen. Er werden drie complete divisies gedropt: de 101ste US Airborne Divisie bij Son (ten noorden van Eindhoven) en Veghel, de 82ste US Airborne Divisie bij Grave en Groesbeek (ten oosten van Nijmegen) en de 1ste Britse Airborne Divisie ten westen van Oosterbeek. Later volgde ook nog de landing van de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade bij Driel. Vanuit België moest het Britse 30e Corps via de veroverde bruggen oprukken naar het IJsselmeer.
Bij de Amerikaanse luchtlandingstroepen verliep alles vrij goed. De bruggen over de Maas en het Maas-Waalkanaal bij Heumen vielen in hun handen en na harde strijd ook de Waalbrug bij Nijmegen. Ook rondom Eindhoven vielen de bruggen grotendeels in handen van de Amerikaanse para’s.
Maar de Rijnbrug bij Arnhem bleek een brug te ver. Onder leiding van luitenant-kolonel John D. Frost slaagde het 2de bataljon van de 1ste Parachutisten Brigade van de 1ste Airborne Divisie erin om de noordelijke oprit van de oude Rijnbrug te bezetten en deze oprit tijdens de daaropvolgende strijd dagenlang onder controle te houden. De Engelse para’s bij de Rijnbrug en rondom Oosterbeek werden echter verrast door Duitse pantsertroepen en moesten zich met zware verliezen overgeven. De landing van de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade bij Driel was te laat om nog van enige hulp te kunnen zijn aan de belegerde Engelse luchtlandingstroepen. Ook de opmars van het 30e corps liep ernstige vertraging op door onder andere aanvallen van in de haast samengestelde Duitse eenheden.
Het waren vooral de militairen van de 21st Independent Company (opgericht in 1942) die de laatste vier dagen van de Slag om Arnhem de Oosterbeekse perimeter tegen de bezetter verdedigden. Daartoe hadden zij hun stellingen betrokken in de huizen van de Paasberg (onder andere in de school), de Pietersbergseweg en rond het kruispunt Utrechtseweg/Stationsweg. Het hoofdkwartier van hun compagnie was gevestigd op de splitsing Paasberg/Pietersbergseweg, in het huis waar destijds dr. Van Maanen woonde. De 21st Independent Company had als belangrijkste taak het markeren en beveiligen van de landingsterreinen. Op 17 september 1944 landde in de omgeving van Wolfheze de eerste circa 2.000 parachutisten. Na het volbrengen van genoemde taak, trokken de militairen van de ’21ste’ via Wolfheze naar Oosterbeek, waar zij aan het eind van de tweede dag hun stellingen betrokken rond ‘Ommershof’. Op vrijdag 22 september werden zij naar de oostrand van de perimeter gedirigeerd en namen zij de verdediging van het gebied op zich.
Nadat de Slag om Arnhem werd verloren, is de aanval gestokt. Wel was dankzij de samenwerking van Amerikaanse en Engelse soldaten een deel van Noord-Brabant en Gelderland in geallieerde handen terechtgekomen. Vanuit deze strook vrij gebied van Eindhoven naar Arnhem (‘de Corridor’ genoemd) werd in de maanden daarna de rest van Brabant bevrijd. Tijdens operatie ‘Market Garden’ zijn boven Nederland 35.000 parachutisten gedropt, waarvan circa 11.000 bij Arnhem zijn geland. Slechts 2400 man is het gelukt om na gevechten in Oosterbeek en Arnhem de Rijn terug over te steken naar de Betuwe. De overige soldaten raakten gewond, werden gedood of zijn krijgsgevangen gemaakt. In totaal zijn meer dan 17.000 militairen van de luchtlandings- en grondtroepen gesneuveld, gewond geraakt of vermist. Dit verliescijfer was hoger dan tijdens de invasie in Normandië (D-Day).
De meeste Amerikaanse militairen zijn herbegraven in Amerika. Britse en Canadese militairen blijven begraven in het land waar zij zijn gesneuveld.
Oprichting
Tijdens een bezoek aan Oosterbeek in juni 1987 hebben drie leden van de 21st Independent Parachute Company (Stan Brown, Alan Sharman en Don Day) in overleg met de heer H. Kardol (bewoner van Paasberg 17) besloten in de voortuin van dit pand een monument te plaatsen. Terwijl de drie pelotons van de ’21ste’ in 1944 het gebied tegen de oprukkende bezetter verdedigde, zat de familie Kardol met totaal dertien personen in de kelder van hun huis aan de Paasberg. Zoon Han (toen bijna tien jaar oud), woont met zijn gezin nog steeds in dit pand.
Onthulling
Het monument is onthuld in september 1987. De heer Kardol draagt zorg voor het onderhoud van het gedenkteken.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument is geplaatst in de voortuin van een particulier huis aan de Paasberg te Oosterbeek (gemeente Renkum).
Bronnen
- Gemeente Renkum;
- De heer J. Kardol (bewoner van Paasberg 17);
- Contactblad van de Stichting 1940-1945 van oktober 2002;
- In het spoor van Market Garden – Monumenten en gedenktekens Noord-Brabant van Jacq van Eekelen e.a. (Den Dungen, Market Garden Comité, 1998).
Voor meer informatie
- Major & Mrs. Holt’s ‘Battlefield Guide’, Operation Market-Garden (Leo Cooper, Pen & Sword Books Ltd., 2001);
- www.arnhem1944.com
