Dordrecht, ‘Joods monument’

Vorm en materiaal
Het 'Joods monument' in Dordrecht is een plaquette met een afbeelding van de voormalige synagoge en een tekst.

Tekst
De tekst op de plaquette luidt:

'NAAST DE PLEK WAAR U STAAT, OP DE PLAATS VAN
HET HUIDIGE WEGDEK, STOND DE SYNAGOGE.
HET GEBOUW WAS TUSSEN 1856 EN 1942 HET
MIDDELPUNT VAN DE JOODSE GEMEENSCHAP.

OORSPRONKELIJK BEDOELD ALS VLEESHAL IS HET PAND
VERVOLGENS OMGEVORMD TOT WAT MEN IN DE
VOLKSMOND 'DE JOODSE KERK' NOEMDE.

IN 1947 WERD DE SYNAGOGE OF SJOEL VERKOCHT
VANWEGE HET ZEER GESLONKEN AANTAL LEDEN.
DE RUIMTE WERD ACHTEREENVOLGENS GEBRUIKT ALS
GARAGE, CONFECTIEBEDRIJF EN OPSLAGPLAATS.
IN 1965 WERD HET GEBOUW GESLOOPT OM PLAATS TE
MAKEN VOOR DE HUIDIGE WEG EN HET PARKEERTERREIN.

DEZE GEDENKPLAAT IS IN 2005 ONTHULT ALS
HERINNERING AAN DE PLEK WAAR DE BLOEIENDE
NEDERLANDS ISRAËLISCHE GEMEENTE HAAR
GODSDIENSTUITOEFENINGEN HIELD.
DAT ZIJ VRIJWEL ALLEN SLACHTOFFERS WERDEN VAN HET
NATIONAAL-SOCIALISME MOGEN WE NOOIT VERGETEN.

VARKENMARKT 9-11 WAS DE WONING VAN DE VOORZANGER,
LERAAR HEBREEUWS, BESNIJDER HARTOG VAN BEUGEN.
IN HET HUIS IS NOG EEN MITWE. HET RITUEEL BAD.'

Het 'Joods monument' in Dordrecht is opgericht ter nagedachtenis aan de grotendeels verdwenen Joodse gemeenschap.

In 1729 werd er officieel een Joodse gemeente opgericht in Dordrecht. Tien jaar daarna opende de eerste synagoge zijn deuren. In de negentiende eeuw werd dit gebouw te klein voor de almaar groeiende gemeenschap, en nam men zijn intrek in een oude vleeshal aan de Varkenmarkt.

Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak woonden er naar schatting 350 Joden in Dordrecht. Gedurende de eerste bezettingsjaren werden de joodse inwoners van
Dordrecht het slachtoffer van dezelfde beperkende maatregelen, die ook
elders in het land genomen werden. De deportaties uit Dordrecht
begonnen in de tweede helft van augustus 1942. Verreweg het grootste
deel van de Dordtse Joden – 285 – werd weggevoerd en vond de dood in de
concentratiekampen.
Enige tientallen joden hebben de oorlog op een of andere manier
overleefd.

Het interieur van de synagoge is door de Duitsers geplunderd,
het meubilair is tijdens de hongerwinter gebruikt als brandstof. De
Torarollen bleven gespaard. Maar je kunt rustig stellen dat de Joodse
kehilla Dordrecht vernietigd is. Het is daarom terecht dat Dordrecht
genoemd wordt op de gedenkmuren van de Vallei der Gemeenschappen in het Yad Vashem te Jeruzalem. Na de oorlog was er van
de voorheen bloeiende Joodse gemeenschap niet veel over. De synagoge
werd in 1947 verkocht en in 1965 gesloopt.

Oprichting
De oprichting van het monument was een initiatief van de heer Boogerman, voorzitter van de Werkgroep Gedenkteken Synagoge Dordrecht. Deze werkgroep is eind 1985 opgericht, nadat de initiatiefnemers tot de conclusie kwamen dat wetenschappelijk onderzoek naar het leven van de Dordtse Joodse gemeenschap wenselijk was en dat er een monument voor deze groep slachtoffers zou moeten komen.

Onthulling
Het monument is onthuld op 28 april 2008 in het stadhuis van Dordrecht, ter gelegenheid van het veertigjarig bestaan van het Genootschap Nederland-Israël. Een dag later is de plaquette opgehangen op de Grote Markt, daar waar de synagoge zich bevond.

Locatie
De plaquette bevindt zich aan de gevel van de Grote Markt in Dordrecht, op de locatie van de voormalige synagoge.

Bronnen

• Krantenartikel in De Dordtenaar van 25 april 2008;
• Gemeente Dordrecht;
• Website www.dorde-recht.nl