Het monument
Vorm en materiaal
Het monument voor Rendert de Poel in Borger (gemeente Borger-Odoorn) is een marmeren plaquette, ingemetseld in een bakstenen muurtje.
Tekst
De tekst op de plaquette luidt:
'IN MEMORIAM
RENDERT DE POEL
GEFUSILLEERD 20 SEPTEMBER 1943
HIJ RUKTE VELEN UIT VIJANDS GREEP
WIJ WIJDEN ONDE REDDER DIT TEEKEN.'
De geschiedenis
Het monument voor Rendert de Poel in Borger (gemeente Borger-Odoorn) is opgericht ter nagedachtenis aan de verzetsman die op 20 september 1943 door de bezetter werd gefusilleerd.
Rendert de Poel was directeur van het Bureau voor Arbeidsbemiddeling. Samen met J. Diemer probeerde hij tijdens de Tweede Wereldoorlog het gemeentehuis van Exloo in brand te steken, zodat het bevolkingsregister (met gegevens over joodse burgers) vernietigd zou worden.
De verzetsgroep werd opgerold door een speciaal commando dat door de bevelhebber van de Sicherheitspolizei en van de Sicherheitsdienst naar de noordelijke provincies werd gedetacheerd, in samenwerking met de beruchte SD'ers H. de Kruyff en Andries Sluiter.
Naar aanleiding van de April-Meistaking in 1943 stelde de bezetter, met goedkeuring van dr. Seyss-Inquart, het 'Polizei-standgericht' in. Op 20 september 1943 werd de eerste zitting in Assen gehouden. Het officiële communiqué luidde 'dat het 'Polizei-standgericht' zijn eerste zitting had gehouden tegen een groep terroristen die maandenlang de noordelijke provincies onveilig hadden gemaakt en door terreuraanslagen de Nederlandse bevolking grote schade hadden toegebracht'. In deze zitting werden tien verzetslieden ter dood veroordeeld, waaronder de 35-jarige Rendert de Poel.
Op 20 september 1943 werden door een aantal Duitse militairen in het Witterveld is Assen, vlak bij de kogelvanger bij schietbaan 4, vijf palen in de grond geplaatst. Hier is Rendert de Poel, samen met de negen andere verzetsmensen, in de avondschemering geëxecuteerd. Nog diezelfde nacht werden de ontzielde lichamen naar het crematorium in het doorgangskamp Westerbork gebracht. Na een mislukte poging de verbrandingsinstallatie in werking te stellen, werd de Duitse jood Werner Stertzenburch samen met een collega gewekt en naar het crematorium ontboden. Kampcommandant Gemmeker beval hen zo snel mogelijk de tien lijken te verbranden. Hen werd gezegd dat als zij hier met iemand over zouden praten, zij de kogel zouden krijgen. Inmiddels werden nog vier joden opgehaald, die een graf moesten delven in het bosje achter het crematorium. De volgende morgen, om 8.30 uur, werd de as van de gefusilleerden hier begraven. De vier joden die het graf hadden gedolven, werden vervolgens naar een gereedstaande trein gebracht, waarmee duizend joden naar Polen vertrokken, en zij zijn nooit teruggekomen.
Enkele dagen later wist Werner Stertzenburch te vluchten. Hij dook onder tot de bevrijding en schreef eind 1943 een rapport dat met de volgende woorden eindigde: 'In de krant kon ik lezen dat de militaire rechtbank te Assen tien Nederlanders ter dood veroordeeld heeft, omdat zij in de provincie Drenthe overvallen op distributiekantoren e.d. gepleegd hadden. Tien Nederlanders zijn door het executiepeloton ter dood gebracht, omdat zij hun vaderlandse plicht vervuld hebben, omdat zij weerstand geboden hebben aan de onderdrukkers, omdat zij hun overtuiging in de daad hebben omgezet. Zij behoren tot de helden die in de strijd tegen de Duitse bezetter gesneuveld zijn. Nog is hun graf ergens in een bosje op de Drentse hei onbekend, maar de tijd nadert dat er een monument zal worden gebouwd dat aan iedereen verkondigt, wier as hier begraven is en waarvoor zij hun leven hebben gegeven.'
Na de bevrijding is dit rapport aan de bevoegde instanties overhandigd.
Eind 1948 werd aan de hand van een onduidelijke situatietekening tevergeefs getracht het graf van de gefusilleerde verzetsstrijders te vinden. Begin januari 1949 getuigde Stertzenburch voor het Bijzondere Gerechtshof te Assen tegen de voormalige kampcommandant Gemmeker. Met Stertzenburch ging men naar het kamp Westerbork, waar hij de locatie van het graf vrij exact heeft aangewezen. Na overleg met de nabestaanden werd besloten de as van de verzetsmannen, waaronder die van Rendert de Poel, op dezelfde plaats te herbegraven.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument bevindt zich aan de Hoofdstraat in Borger (gemeente Borger-Odoorn).
Bronnen
- Stichting Herinneringscentrum Kamp Westerbork;
- Drentsche en Asser Courant van 22 februari 1949;
- www.oorlogsmusea.nl.
