Het monument
Vorm en materiaal
Het monument ‘Gehavende Vrije Vogel’ in Velsen-Noord (gemeente Velsen) is een figuratief beeld van een vogel, geplaatst op een zuil. Het geheel is uitgevoerd in staal. Op de zuil is een plaquette aangebracht.
Tekst
De tekst op de plaquette luidt:
‘1940-1945
TER HERINNERING AAN ALLEN DIE IN DE
OORLOG ALS DWANGARBEIDER TE WERK
WERDEN GESTELD DOOR DE BEZETTER.’
Symboliek
Met het beeld symboliseert kunstenaar Willem Cerneus ‘de vrijheidsdrang van de voormalige dwangarbeiders.’ De vloerplaat heeft de vorm van een halve cirkel, want bij de mensen die hoorden dat ze naar Duitsland moesten zakte de grond onder de voeten vandaan. Vanuit deze symboliek is Cerneus verder gegaan. ‘De basisgedachte was dat we allemaal vogels zijn. En een vogel keert altijd terug op zijn oude nest’. De poten van de vogel zijn vastgemaakt met bouten waar treinrails mee bevestigd worden. Cerneus: ‘Normaal heeft een vogel dunne pootjes die naar het lijf toelopen, maar ik heb ze dik gemaakt vanuit de gedachte dat de dwangarbeiders nu sterke benen hebben. De vleugels van de vogel zitten vol met kogelgaten. En de hals is langgerekt, terwijl de kop uitkijkt naar vrijheid. Er zit een schreeuw van blijdschap in. En het geheel straalt kracht uit. De kracht van herwonnen vrijheid.’
De geschiedenis
Het monument ‘Gehavende Vrije Vogel’ te Velsen-Noord (gemeente Velsen) brengt de 250 werknemers van Hoogovens in herinnering die in april 1942 door de bezetter dienstverplichting kregen opgelegd en in Duitsland dwangarbeid moesten verrichten.
Piet de Graaf is waarschijnlijk van deze groep mensen de enige nog in levend zijnde ex-dwangarbeider. Hij werd in 1942 samen met 249 andere Hoogovens-werknemers op transport naar Duitsland gesteld. 198 van hen gingen daadwerkelijk naar Dortmund, de rest wist onder te duiken voordat zij op de trein werden gezet. In oktober 1942 kreeg De Graaf een week verlof om thuis winterkleren te halen. Hij wist echter onder te duiken bij zijn zus en keerde niet meer terug naar Dortmund. Het onderduikadres was echter tegenover het huis van een NSB’er gelegen, waardoor het gevaar dreigde dat De Graaf opnieuw opgepakt zou worden. Om deze reden deed hij in april 1943 alsof hij weer terug naar Duitsland ging. Maar op het station in Amsterdam stapte hij in de trein en glipte er aan de andere kant ongezien direct weer uit. Toen is hij direct weer ondergedoken.
Oprichting
De oprichting was een initiatief van Tiny Kuiper uit Landsmeer, dochter van de voormalige dwangarbeider Piet de Graaf. Sinds 2000 is zij bezig geweest om erkenning te krijgen voor haar vader en alle andere voormalige Hoogovens-dwangarbeiders. Bij Corus (de huidige naam van Hoogovens), waar haar vader na de oorlog nog veertig jaar in dienst was, vond Kuiper een gewillig oor. In samenwerking met Corus, de Vereniging van ex-Dwangarbeiders en kunstenaar Willem Cerneus is het monument uiteindelijk tot stand gekomen.
Onthulling
Het monument is onthuld op 4 mei 2005.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument is geplaatst langs de toegangsweg naar de hoofdingang van het hoogovenbedrijf Corus aan de Wenckebachstraat in Velsen-Noord (gemeente Velsen). Hier bevindt zich tevens het ‘Oorlogsmonument Hoogovens-Mekog-Cemij’.
