Het monument
Vorm en materiaal
De plaquette in het gebouw van Staatsmijnen/DSM te Heerlen is uitgevoerd in zwarte natuursteen. Op de gedenkplaat staat een kruis afgebeeld.
Tekst
De tekst op de plaquette luidt:
'TER NAGEDACHTENIS AAN
DE PERSONEELSLEDEN VAN DE
STAATSMIJN EMMA
DIE HUN LEVEN LIETEN
VOOR HET VADERLAND IN DE JAREN
1940 – 1945.'
Symboliek
Het kruis is niet alleen een symbool van het christelijke geloof, maar herinnert tevens aan het offer dat de oorlogsslachtoffers brachten voor een leven in vrijheid.
De geschiedenis
De plaquette in het gebouw van Staatsmijnen/DSM te Heerlen is aangebracht ter nagedachtenis aan de personeelsleden van Staatsmijn Emma die tijdens de Tweede Wereld door oorlogshandelingen zijn omgekomen.
In 1943 werd door 'Wehrmachtsbefehlshaber' generaal F. Christiansen aangekondigd dat 300.000 Nederlandse militairen alsnog in krijgsgevangenschap zouden worden afgevoerd. Als protest tegen deze maatregel brak spontaan overal in Nederland de April-Meistaking uit. Nog voordat de officiële bekendmaking in de avondbladen van donderdag 29 april 1943 verscheen, werd dit nieuws verspreid door heel Nederland. Dit kwam doordat drukkerij Smit aan de Telgen in Hengelo diezelfde middag het nieuws al op de ruiten van de drukkerij had geplakt, zodat iedere voorbijganger het onheilspellende nieuws kon lezen. Vanuit Hengelo probeerde men bedrijven in heel Nederland te bewegen om mee te doen aan deze protestactie. In de loop van de week legden ongeveer 21.000 werknemers bij 41 grote Twentse bedrijven het werk neer.
De staking werd steeds omvangrijker. Ook in de Limburgse mijnstreek gaf men massaal gehoor aan de oproep. De bezetter reageerde furieus. In de Limburgse mijnbedrijven werden enkele honderden functionarissen opgepakt. Met goedkeuring van dr. Seyss-Inquart werd het 'Polizei-Standgericht' ingevoerd. In de nacht van 1 op 2 mei 1943 werden in Maastricht de eerste doodvonnissen uitgesproken. Het betrof de mijnwerkers Servaas Toussaint (Amstenrade), Meindert Tempelaars (Heerlen) en Reinier Savelsberg (Heerlen). Als aanklager fungeerde het hoofd van de Sicherheitspolizei Ströbl.
Een andere belangrijke stakingshaard ontstond in de kringen van ambtenaren van de Centrale Controledienst (CCD), een landbouw-inspectieorgaan. Verzetsman Martinus Bouman (schuilnaam Bob) uit Roermond was de hoofdcontroleur van de CCD in Limburg. Hij vervaardigde stakingsoproepen en liet onder het CCD-personeel een solidariteitsverklaring ter ondertekening circuleren. Waarschijnlijk hierdoor kwam de Sicherheitspolizei hem op het spoor. Met de collega's Pieter Ruyters (adjunct-hoofdcontroleur uit Heer) en Leendert Brouwer (districtleider in Maastricht) moest Bouman op zondagmiddag 2 mei voor het Polizei-Standgericht verschijnen. Ook zij werden ter dood veroordeeld wegens deelname aan of aansporing tot staking. Aanklager was het lid van de Sicherheitspolizei Richard Nitsch.
Het laatste slachtoffer van het Polizei-Standgericht was Han Boogerd uit Roermond. Het voltallige personeel van Electro Chemische Industrie (ECT) had gestaakt, waarop alle 22 personeelsleden door bezetter naar Maastricht werden gebracht. Louter om te intimideren had men Boogerd eruit gepikt en ter dood veroordeeld. Nadat 'Generalkommissar für das Sicherheitswesen' en 'Höherer SS- und Polizeiführer' Rauter de doodvonnissen had bekrachtigd, werden de zeven stakers in een legerbus naar de Wellsche Heide gebracht en in de bossen aan de rand van een militair oefenterrein van de bezetter geëxecuteerd door een vuurpeloton, bestaande uit vijftien leden van de Ordnungspolizei. De slachtoffers werden ter plaatse in een gemeenschappelijk graf begraven. In totaal zijn tengevolge van de April-Meistaking tachtig Nederlanders gefusilleerd. Nog eens 95 anderen werden op straat doodgeschoten.
Onthulling
Het monument is onthuld in 1949.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
De gedenkplaat hangt in het hoofdkantoorvan Staatsmijnen/DSM, gelegen op de hoek aan Van der Maesenstraat/ Saroleastraat in Heerlen.
Bronnen
- Limburgse monumenten vertellen 1940-1945 van H.J. Mans en A.P.M. Cammaert. (Maastricht, Stichting Historische Reeks Maastricht, 1994). ISBN 90 70356 67 8;
- Sta een ogenblik stil… Monumentenboek 1940/1945 van Wim Ramaker en Ben van Bohemen. (Kampen, Uitgeversmaatschappij J.H. Kok Matrijs, 1980). ISBN 90 242 0185 3.
