Het monument
Vorm en materiaal
Het oorlogsmonument in Hoenderloo (gemeente Apeldoorn) bestaat uit drie naast elkaar gelegen zwerfkeien. Voor de zwerfkeien liggen in een halve cirkel witte steentjes, van waaruit zonnestralen komen. Deze zijn met kleine zwerfkeitjes aangelegd. Op de middelste zwerfkei is een plaquette bevestigd. Hierop is in bronzen letters een tekst aangebracht.
Tekst
De tekst op de plaquette luidt:
'17 APRIL
VOOR ALLEN DIE HUN
LEVEN HEBBEN INGEZET
OM ONS TE BEVRIJDEN
DE PRIJS WAS HOOG
GEDENKT
EN WEEST WAAKZAAM
1945-1985.'
Symboliek
De bronzen letters op de plaquette zijn allen ongelijk qua vorm. Dit staat symbool voor de verschillende dorpsgenoten die tijdens de bezettingsjaren hun bijdrage hebben geleverd. De kleine zwerfkeitjes, gelegd in de vorm van zonnestralen, symboliseren de zonsopgang. De kracht van de stralen van de opkomende zon geven energie voor de toekomst.
De geschiedenis
Het oorlogsmonument in Hoenderloo (gemeente Apeldoorn) is opgericht ter nagedachtenis aan alle medeburgers die tijdens de bezettingsjaren een bijdrage hebben geleverd aan het verzet en aan de bevrijding.
De oorlogsdagen in mei 1940 waren in Hoenderloo verwarrend en overrompelend. De inwoners werden geconfronteerd met doortrekkende Nederlandse militairen en een paar dagen later vooral met de Duitse troepen die op weg waren naar de Grebbelinie. Deze verbleven een half jaar lang in Hoenderloo. Op het dak van het hoofdgebouw van de Heldringstichting werd een luchtwachtpost ingericht die deel uitmaakte van het opsporingsnetwerk rond het vliegveld Deelen, dat een belangrijke Luftwaffe-basis voor jachtvliegtuigen werd.
De aanvallen van de Duitse jagers vanaf Deelen op de overvliegende Engelse en Amerikaanse bommenwerpers waren ’s nachts goed te horen en overdag vaak goed te zien. In en rond het dorp zijn diverse toestellen neergestort, vooral in de periode 1942-1944. De bosrijke omgeving bood echter goede mogelijkheden voor het verbergen van geallieerde piloten. Diverse Hoenderloo’ers boden daarbij hulp en ook de verzetsgroep Hoenderloo speelde hierbij een belangrijke rol. Daarnaast was deze groep zeer actief in het inlichtingenwerk.
Na de slag om Arnhem in 1944 werd Hoenderloo overspoeld door evacués uit Arnhem en Oosterbeek. In de heersende verwarring zijn diverse rondzwervende Engelse parachutisten in veiligheid gebracht. Tijdens het Duitse V-1 offensief tegen Antwerpen in de winter van 1944-‘45 lag Hoenderloo in de lijn van deze vliegende bommen, die gelanceerd werden in o.a. Nijverdal, Dalfsen en Lochem. Er vielen talloze V-1’s rondom Hoenderloo, al dan niet onderschept door geallieerde jachtvliegtuigen.
In de eerste weken van april 1945 waren er enkele duizenden Duitsers gelegerd in de gebouwen van de Heldringstichting. Op alle toegangswegen naar Hoenderloo waren versperringen aangebracht. De sfeer was zeer gespannen. Tot op het laatste moment was het onduidelijk wat de bezetter zou gaan doen. In de nacht van 16 op 17 april zijn de Duitse troepen echter vrijwel allemaal vertrokken, in westelijke richting, uit angst om afgesneden te worden door de Canadese en Engelse troepen. De eerste geallieerde troepen bereikten Hoenderloo op 17 april omstreeks het middaguur via de Miggelenbergweg en de Krimweg. Leden van het verzet en andere bewoners hielpen bij het opruimen van de wegversperringen. Vrijwel de gehele 2e Canadese Infanterie Brigade trok die dag door Hoenderloo.
Na enkele dagen arriveerden ook de Engelsen, die al vanaf 15 april na de inname van Arnhem tot op een paar kilometer ten zuiden van Hoenderloo waren opgetrokken. Het hoofdgebouw van de Heldringstichting werd tijdelijk verheven tot ‘Polar Bear Battleschool’. De Stichting was opnieuw een kazerne, maar nu voor de geallieerde troepen. Na de bevrijding werd daar het hoofdkwartier van het Royal Canadian Army Service Corps (RCASC) gevestigd dat hier bleef tot eind december.
Oprichting
In de aanloop naar de viering van 40 jaar bevrijding in 1985 nam het Hoenderloo’s Belang het initiatief om een herdenkingsmonument op te richten. Het monument werd ontworpen door oud-koerierster Annie Schol, samen met de voorzitter van het Hoenderloo’s Belang, de heer Evert van Veldhuizen.
Onthulling
Op 17 april 1985 is het herdenkingsmonument onthuld door mevrouw Schol en Arjon Dros, een leerling van basisschool De Kakelhof.
Jaarlijks wordt bij dit monument stilgestaan bij deze voor het dorp veelbewogen bezettingsjaren. Op 17 april worden bij het monument zowel de Nederlandse driekleur als de Canadese vlag gehesen. Op 4 mei is er een ceremonie waarbij de vlaggen halfstok hangen, waarna ze op 5 mei weer fier boven in de mast wapperen ter herdenking van de bevrijding.
De vereniging Hoenderloo’s Belang is verantwoordelijk voor het onderhoud van het monument.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument is geplaatst aan de Heldringsweg, vlak voor de Heldringskerk in Hoenderloo (gemeente Apeldoorn).
Bronnen
- De heer H. van Vulpen;
- Apeldoorn ’40-’45 het verhaal achter de Apeldoornse oorlogsmonumenten van Jan Heerze en Jelle Reitsma. (Apeldoorn, 2006).
