Het monument
Vorm en materiaal
Het monument voor Walraven van Hall is een bronzen plaquette.
Tekst
De tekst op de plaquette luidt:
‘GEDREVEN DOOR ZYN
GROOTE ZIN VOOR
NAASTENLIEFDE GAF
ONZE VRIEND
WALLY VAN HALL
AL ZIJN ZORGEN AAN
HET WELZYN VAN HEN,
DIE IN NOOD WAREN
EN BRACHT DAARVOOR
HET OFFER VAN ZYN
LEVEN
10 FEBR. 12 FEBR.
1906 1945′.
De geschiedenis
Het monument voor Walraven van Hall in Amsterdam is opgericht ter nagedachtenis aan de ‘bankier van het verzet’.
De Amsterdamse bankier en oud koopvaardij-officier Walraven van Hall werkte sinds 1941, samen met Iman van den Bosch voor de ‘Zeemanspot’, die geleid werd door kapitein A. Phillippo. Vanuit deze pot werd hulp verleend aan vrouwen van zeelieden. Na 1943 werd deze hulp uitgebreid door Van Hall, Van den Bosch en Andreas J. Gelderblom. Eén van de omvangrijkste organisaties in het Nederlandse verzet kwam zo op gang.
Walraven ‘Wally’ van Hall en zijn broer Gijs, de latere burgemeester van Amsterdam, ontwierpen een ingenieus systeem. In ruil voor door hen gemerkte, waardeloze oude effecten werden geldleningen gesloten, zonder dat de geldgevers daarbij gevaar liepen. Zo ontstond het Nationaal Steun Fonds (NSF).
Het NSF slaagde erin om ruim de 83 miljoen gulden te verdelen onder oorlogsslachtoffers, onderduikers, gastgezinnen, gezinnen van gefusilleerden, gevangenen, ontslagen ambtenaren of verzetslieden, de illegale pers en het verzetswerk in Nederland. Iedere dag waren 2.000 illegale medewerkers onder leiding van Van Hall in touw om dit geld te distribueren aan hen die dit zo hard nodig hadden.
Op het hoogtepunt voorzagen NSF-medewerkers zo’n 20.000 onderduikers in het hele land van geld. In geen enkel door de Duitsers bezet land heeft een hulporganisatie van een dergelijke aard en omvang bestaan.
De regering in Londen was bereid om de schulden van het NSF over te nemen, machtigingen voor leningen te geven en garant te staan. In januari 1944 gaf zij een garantie voor 30 miljoen; later werd deze opgehoogd tot 80 miljoen
Na de Spoorwegstaking, die in september 1944 van start ging, betaalde het NSF de salarissen van de stakers. Het geld hiervoor werd vergaard door de meest omvangrijke fraude uit de Nederlandse geschiedenis. Na het stilvallen van het openbaar vervoer in Amsterdam bleef hoofdkassier mr. C.W. Ritter op de Nederlandse Bank overnachten. Hier verwisselde hij in de kelder schuldbewijzen uit de schatkist, schatkistpromessen, voor valse bewijzen. De echte promessen werden vervolgens ten gelde gemaakt bij andere banken.
Walraven Van Hall werd ook ‘de olieman van het verzet’ genoemd. Onder de schuilnamen ‘Van Tuyl’ en ‘Barends’ wist hij verzetsgroeperingen, die sterk verdeeld waren, steeds weer tot samenwerking aan te sporen.
Tijdens een vergadering kwam Walraven van Hall in januari 1945 in handen van de Sicherheitsdienst (SD). Deze was hem op het spoor gekomen door aantekeningen in het zakboekje van een gearresteerde comitégenoot. Van Hall werd overgebracht naar het Huis van Bewaring aan de Weteringschans, alwaar men in eerste instantie niet door had wie hij was. Hij werd echter verraden door een medegevangene. Op 12 februari 1945 is Walraven van Hall, zonder een bekentenis te hebben afgelegd, bij het Spaarne in Haarlem geëxecuteerd. Dit kon echter niet verhinderen dat zijn levenswerk, het Nationaal Steun Fonds, doorging.
Alle door Van Hall verzamelde en uitgegeven gelden waren door zijn precieze boekhouding moeiteloos terug te vinden, zodat de regering in 1946 kon beginnen met het terugbetalen van de geldschieters.
Na de oorlog werd Walraven van Hall herbegraven op de Eerebegraafplaats Bloemendaal. In 1957 werd Gijs van Hall burgemeester van Amsterdam.
Onthulling
Het monument is onthuld op 17 februari 1949.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
De plaquette bevindt zich in de hal van de effectenbeurs aan het Beursplein in Amsterdam. Het gebouw is niet vrij toegankelijk voor publiek.
Bronnen
- Vertel de verhalen van Frans Heddema en Margit Willems, uitgegeven door Stadsdeel Amsterdam-Centrum (2005). ISBN 90-9019166-6;
- dedokwerker.nl.
