Het monument
Vorm en materiaal
Het monument ‘De line-crosser’ in Werkendam (gemeente Altena) is een bronzen sculptuur van de twee verzetshelden Arie ‘Aaike’ van Driel en Kees van de Sande. De sculptuur is geplaatst op een natuurstenen voetstuk. Hierop is een plaquette bevestigd. Naast de sculptuur staat een gedenksteen waarop de namen van oorlogsslachtoffers zijn opgenomen.
Tekst
De tekst op de plaquette luidt:
‘”DE LINE-CROSSER”
TER HERINNERING AAN DE VERZETSSTRIJDERS DIE VIA
DE BIESBOSCH EN MERWEDE VAN
6 NOV 1944 TOT 5 MEI 1945 TER
BOOT DE VERBINDING ONDERHIELDEN
TUSSEN BEZET EN BEVRIJD
NEDERLAND.
TWEE VAN HEN GAVEN HUN LEVEN:
A. V. DRIEL
K.P V.D. SANDE
GEFUSILLEERD 30 APRIL 1945
‘NIEMAND HEEFT GROTERE LIEFDE
DAN DAT HIJ ZIJN LEVEN INZET VOOR
ZIJN VRIENDEN’
JOH. 15:18′.
Op de gedenksteen die naast het beeld staat, staan tevens de namen van de omgekomen plaatsgenoten uit Werkendam.
De tekst op de gedenksteen luidt:
“TER NADGEDACHTENIS AAN ONZE DORPSGENOTEN, DIE HUN LEVEN VERLOREN DOOR OORLOGSGEWELD IN DE 2E WERELDOORLOG EN TIJDENS DE ACTIES IN VOORMALIG NED-INDIE.
IN NEDERLAND GEVALLEN
ADOLF BAGGERMAN
METTA CATHARINA BIESHEUVEL
ABRAHAM BOUWMAN
JANNIE BRANDERHORST
HENDRIK A.J. DIETRICH
ARIE VAN DRIEL
JAN VAN DRUNEN
LOUISA G. KAMSTEEG
JAN DE KEIJZER
CORNELIS. P. V.D. SANDE
GERRIT SCHALK
WILLEM VLOT
BUITEN NEDERLAND GEVALLEN
CORNELIS J. DEN HAAN
KAREL VAN HARTINGSVELT
FRERIK VAN HERP
JOHANNES DEN HOLLANDER
CORNELIS C. IPPEL
JACOB DE KLEIJN
NICOLAAS KOPPELAAR
CORNELIS PAANS
CORNELIS J. PRUISSEN
PIETER SCHOUTEN
BASTIAAN C. V.D. STELT Bzn.
ELIZABETH J. DE VRIES
JOHANNA S. DE VRIES
JOSEPH DE VRIES.”
De geschiedenis
Het monument ‘De line-crosser’ in Werkendam is opgericht ter nagedachtenis aan twee verzetshelden die door de bezetter om het leven zijn gebracht.
De namen van de twee slachtoffers luiden:
Arie ‘Aaike’ van Driel en Kees van de Sande.
Vanaf november 1944 was Nederland verdeeld in een bevrijd en bezet gebied. Werkendam speelde in deze tijd een belangrijke rol voor het verzet. Vanuit deze gemeente pendelden vanaf 6 november 1944 de zogenaamde line-crossers via de voor de bezetter moeilijk te controleren Biesbosch (een doolhof van vaargeulen en kreken) naar het inmiddels bevrijde Noord-Brabant. Met gevaar voor eigen leven brachten zij honderden door de bezetter gezochte Nederlanders (joden en verzetsmensen), agenten met geheime zenders en gestrande geallieerde piloten via de geheime overtochten in veiligheid. Bovendien smokkelde verzetsgroep ‘Albrecht’ militaire berichten de frontlinie over. Als laatste gebruikte men de crossings voor het vervoer van schaarse medicijnen. Eind februari 1945 was er in het westen bijvoorbeeld een tekort aan insuline. Dankzij de crossline zijn tienduizenden suikerpatiënten gered.
Er ontstonden twee crossroutes (crossen: oversteken, overvaren, door de vijandelijke linies gaan), waarlangs zich al snel een regelmatige dienst ontwikkelde: één van Sliedrecht naar Lage Zwaluwe en één van Werkendam naar Drimmelen. Dit crossingswerk werd verricht door 21 mensen. Alle tochten werden ondernomen in roeikano of roeiboot. Liefst bij slecht zicht en slecht weer om de kans op ontdekking tegen te gaan. Een crossing was tussen de 13 en 18 kilometer lang en als alles meezat, duurde de overtocht ongeveer 3 uur. Helaas kwam het wel eens voor dat het niet ging zoals men wenste en duurde de tocht tussen de 8 en 12 uur. Ook was een tocht wel eens tevergeefs, dan stonden er bij het eindpunt Duitse controleposten en moest men weer helemaal terug.
De bezetter ondernam van alles om de ‘de partizanen van de Biesbosch’ zoals zij ze noemden, te onderscheppen. Alle mogelijke in- en uitgangen werden onder vuur genomen en de patrouilleboten voeren nu dag en nacht. Maar als ze dan eindelijk een crossline hadden opgerold, dan ontwikkelden de line-crossers binnen een paar dagen een nieuwe route. Het sterkste punt van de crossline was de dagelijkse regelmaat waarmee deze tochten werden ondernomen. Het aantal crossingen wordt geschat op 450. Van de 21 ‘frontkoeriers’ die vanaf november 1944 de crossings uitvoerden, zijn er twee in handen van de bezetter gevallen: Arie ‘Aaike’ van Driel, bij zijn 54ste crossing, en Kees van de Sande. Op 30 april 1945, net voor de bevrijding, zijn ze op Fort de Bilt gefusilleerd. De hoogste militaire onderscheiding, de Militaire Willemsorde, is hun postuum verleend.
Sprekende beelden: lees hier het getuigenverhaal van Piet van den Hoek
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Bronnen
- www.biesbosch.nu;
- mediatheek.thinkquest.nl;
- Mens & Dier in Steen & Brons door Peter en René van der Krogt.
