Vlissingen, bevrijdingsmonument

Vorm en materiaal
Het bevrijdingsmonument in Vlissingen is een uit grijs natuursteen vervaardigde gedenksteen van 80 centimeter hoog en 1 meter 85 breed. Voor de gedenksteen liggen 25 kleine stenen ingegraven met de namen van oorlogsslachtoffers. Deze stenen zijn 30 centimeter hoog en 45 centimeter breed.

Tekst
De tekst op de gedenksteen luidt:

'TOT EERBIEDIGE GEDACHTENIS
AAN DE BURGERS VAN VLISSINGEN
DIE HET LEVEN LIETEN BIJ DE BEVRIJDING
VAN HUN STAD VAN 1 TOT 4 NOVEMBER 1944,
OPGERICHT DOOR DE GEMEENTE VLISSINGEN.'

Wijziging
In mei 2010 werd dit monument verplaatst naar een gazon bij de ingang van de begraafplaats. Dit in verband met de voorgenomen ruiming van vak waar het zich bevond. De stoffelijke resten die bij het monument begraven lagen, werden eveneens verplaatst.

Het bevrijdingsmonument in Vlissingen is opgericht ter nagedachtenis aan 25 medeburgers die tijdens de bevrijding van hun stad tussen 1 en 4 november 1944 zijn omgekomen.
Met de bevrijding van de stad in november 1944 behoorde Vlissingen tot
een van de meest gebombardeerde steden van Nederland. Na de bevrijding
was Vlissingen een spookstad. Wederopbouw en herhuisvesting vroegen alle
aandacht.

Om de haven van Antwerpen optimaal
te kunnen gebruiken, was een vrije doorvaart van de Westerschelde
essentieel voor de geallieerden. Maar Zuid-Beveland en Walcheren waren in 1944
nog steeds bezet, waardoor de bezetter alle bewegingen op de
Westerschelde controleerde. De planningsstaf van het hoofdkwartier van
Cresars First Canadian Army (Simons en admiraal Ramsay) beschouwde
Walcheren als de grootste hindernis bij het openen van de Schelde. De
Zeeuwse kust was een sterk uitgebouwd onderdeel van de Atlantikwall.
Deze diende de westkust van het Duitse Rijk te vrijwaren van een
geallieerde invasie.

Op Walcheren bevonden zich zo'n veertig
batterijen artillerie, die meestal in betonnen kazematten werden
opgesteld. De batterijen werden door een netwerk van kleine bunkers,
loopgraven, mortierposities, mitrailleursnesten en versperringen van
prikkeldraad omgeven. Daarnaast waren er langs de hele kust mijnenvelden
gelegd en hindernissen opgeworpen. De kracht van deze verdedigingsmuur
maakte een aanval vanuit zee bijna onmogelijk.

De enige verbinding over
het land was de Sloedam, een lange toegangsweg vanaf Zuid-Beveland.
Omdat deze dam erg belangrijk was, waren door de bezetter aan beide
uiteinden sterke verdedigingen opgeworpen. Het hele gebied rond de
Sloedam werd door de bezetter als 'Stützpunkt Scharnhorst' aangeduid,
genoemd naar Pruisische militair Gerhard Johann David von Scharnhorst.
Het 'Stützpunkt' werd bevolkt door Duitse militairen van de 70ste
infanteriedivisie. Om de bezetter tot overgave te dwingen, besloten
de geallieerden om Walcheren door middel van luchtaanvallen onder
water te zetten, gevolgd door een amfibieaanval.

Op 2 oktober
1944 werden de bewoners van Zeeland via de BBC en Radio Oranje
gewaarschuwd dat er een zware strijd op komst was op de eilanden
'gelegen in de monding van de rivier de Schelde'. Diezelfde waarschuwing
was ook te lezen op de pamfletten die in grote getale op 2 en 3 oktober
boven Zeeland werden afgeworpen. De bewoners werden opgeroepen om
onmiddellijk te evacueren: 'Gaat weg zonder uitstel' en 'Verlaat de
eilanden'.

In de middag van de derde oktober vond het vernietigende
bombardement op Westkapelle plaats. De dijk werd over een lengte van 120
meter totaal weggevaagd. Het oude dorp werd vrijwel geheel verwoest,
waarbij zo'n 160 mensen om het leven kwamen. Op 7 oktober volgde de
vernieling van de Nolledijk bij Vlissingen, waar een gat van 20 meter
ontstond. Ook de zeedijk bij Rammekens werd die dag gebombardeerd,
waardoor een gigantisch gat in de 400 meter lange dijk was ontstaan. Ten
slotte moest de zeewering tussen Vrouwenpolder en Veere er op 11
oktober aan geloven. Door deze enorme gaten stroomde het laaggelegen
eiland langzaam vol. Alleen de hooggelegen delen van Walcheren, zoals de
duinen en de stads- en dorpscentra, bleven droog.

De
daaropvolgende amfibieaanval verliep via drie lijnen: landing in
Vlissingen (vanuit Breskens), landing bij Westkapelle (vanuit Oostende)
en een aanval op de Sloedam vanuit Zuid-Beveland. Engelsen en Schotten
van de Lowland Division landden in Vlissingen bij de Oranjemolen. Na een
hevige strijd was de Duitse opperbevelhebber generaal Reinhardt
gedwongen zich op 3 november 1944 over te geven.

De tegenstand die de
geallieerden ondervonden op Walcheren, behoorde tot de zwaarste die zij
ontmoetten bij landingen op de Europese kust. Onderdelen van de 5de
Canadese Infanterie Brigade (de regimenten 'The Black Watch of Canada',
'The Calagary Highlanders' en het 'Régiment de Maisonneuve') zetten op 31
oktober 1944 via de Sloedam de aanval in. Zij slaagden er echter niet in
een doorbraak via 'the bloody causeway' te forceren.

Pas op 2 november
lukte het de Schotten van de 52ste infanteriedivisie van de Glasgow
Highlanders elders in het Sloegebied de Duitse linies te doorbreken. Op 5
november werden Arnemuiden en Nieuw- en Sint-Joosland bevrijd.
Sint-Laurens en Veere volgden op 7 november. Een dag later werden
Serooskerke, Oostkapelle en Vrouwenpolder ook bevrijd.

Toen
uiteindelijk op 9 november 1944 heel Walcheren was bevrijd, konden de
geallieerden de balans opmaken. De verliezen bedroegen 27.633 man
(voornamelijk Canadezen en Britten), terwijl er 10.000 krijgsgevangenen
werden gemaakt. Na de grote strijd om Walcheren en Zuid-Beveland werd de
Nederlandse Prinses Irene Brigade op 14 november 1944 naar Zeeland
verplaatst. Toen de brigade op Walcheren aankwam, trof ze een
ontredderde bevolking aan. Het eiland stond voor het grootste gedeelte
onder water en vele dorpen waren verwoest.

Op 13 maart 1945 stak
koningin Wilhelmina vanuit België bij het Zeeuws-Vlaamse grensdorp Eede
de grens over. Later bezocht de vorstin het ondergelopen Walcheren,
waarvan ze zeer onder de indruk bleek. Koningin Wilhelmina schreef er
zelf dit over: 'Het was een koude, onvergetelijke tocht. Welk een
tragische aanblik bood nu het eens zo schilderachtige Walcheren: één
groot watervlak zover men kon kijken, met overal verdronken torens en
boerderijen, en bomen die geen jong groen meer zouden geven.'

Oprichting
De oprichting van het monument was een initiatief van de gemeente Vlissingen.

Locatie
Het monument bevindt zich bij de ingang van de Noorderbegraafplaats, gelegen aan de Pres. Rooseveltlaan te Vlissingen. Hier staat ook het monument 'De Volharding'.

Bronnen

• De heer Theo Snijders;
• Straatbeeld' Walcheren van Nico Oud (1993);
• Website Vlissingen.nl.