Het monument
Vorm en materiaal
Het verzetsmonument in Veenhuizen (gemeente Noorderveld) bestaat uit een natuurstenen plaquette met daarop een tekst in reliëf. De plaquette (50 cm bij 90 cm) is ingemetseld in een vierkanten zuil van baksteen, omlijst door veldkeien. Aan de linkerzijde van de zuil bevindt zich een gedenkbank van veldkeien, met een houten zitgedeelte (2.20 m lang en 30 cm breed). Voor de zuil bevindt zich een klein bloemenperkje, afgebakend door veldkeien. Het geheel is twee meter hoog, vier meter breed en 60 centimeter diep. In de zuil bevindt zich een ingemetselde koker met namen van de 25 Veenhuizer slachtoffers, die in verschillende omstandigheden en op wisselende plaatsen zijn omgekomen.
Tekst
De tekst op de plaquette luidt:
‘1940-1945
“GEDENKT, DIE DEZE WOORDEN LEEST,
MIJN MAKKERS IN DE DOOD.
EN DIE HEN NASTAAN ‘T ALLERMEEST
IN HUNNE RAMPSPOED GROOT;
GELIJK OOK WIJ HEBBEN GEDACHT
AAN EIGEN LAND EN VOLK.”
JAN CAMPERT’.
Wijziging
Op 4 mei 2010 is er een natuurstenen plaquette aan het monument toegevoegd. Op de plaquette staan de volgende namen:
‘B. ASSIES
H. ASSIES
J. ASSIES (JAN)
J. ASSIES (JANS)
M. ASSIES
H. BETHLEHEM
K. BOUWMAN
J. VAN DIESEN
O. DIJKSTRA
H. EGBERTS
G. DE GROOT
J,. DE GROOT
J. KROES
G. MEIJERING
H. MEYERING
M. VAN OEVEREN
B. OKKEN
E. PAAPST
K. RODENHUIS
E. ROPS
P. TUIN
J. VAN DER VELDE
M. VELDHUISEN
J. WELLEMAN
K. WOERING’
De geschiedenis
Het verzetsmonument is opgericht ter nagedachtenis aan 25 inwoners van Veenhuizen (gemeente Noorderveld) die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen om het leven zijn gekomen.
De namen van de slachtoffers luiden:
B. Assies, H. Assies, J. Assies (Jan), j. Assies (Jans), M. Assies, H. Bethlehem, K. Bouwman, J. van Diesen, O. Dijkstra, H. Egberts, G. de Groot, J. de Groot, J. Kroes, G. Meijering, H. Meyering, M. van Oeveren, B. Okken, E. Paapst, K. Rodenhuis, E. Rops, P. Tuin, J. van der Velde, M. Veldhuisen, J. Welleman en K. Woering.
In 1823 werd de ‘Kolonie Veenhuizen’ gesticht. Deze kolonie van de Maatschappij van Weldadigheid was opgericht om landlopers, bedelaars en zwervers te laten werken en te onderwijzen. In 1850 raakte de Maatschappij van Weldadigheid in financiële problemen en werden de gebouwen overgenomen door het Ministerie van Justitie. Zij maakten er een gevangenis van. Er staan vandaag de dag nog drie gevangenissen: Norgerhaven, Esserheem en Groot Blankenbosch. Tot 1981 was het dorp alleen toegankelijk voor gevangenispersoneel.
Koop Woering was werkmeester-hoevenaar bij het departement van justitie. Zijn zoon Bill verleende hulp aan drie Amerikaanse piloten die zich schuil moesten houden nadat hun vliegtuig bij Haulerwijk neerstortte. Twee piloten nam hij mee naar huis, de andere ging naar Emo Paapst en later naar zijn aanstaande schoonouders, de heer en mevrouw Meijering uit Veenhuizen. Koop Woering had ook wapens afkomstig van een dropping onder de vloer verstopt en verleende daarnaast al onderdak aan meerdere onderduikers. De Sicherheitsdienst (SD) was van deze droppings op de hoogte.
Een Amerikaanse piloot was gewond geraakt bij zijn parachutesprong en hij werd behandeld door een arts. Toen deze arts door de ‘Bloedploeg-Norg’ gearresteerd werd bekende hij vrijwel meteen. De ‘Bloedploeg-Norg’ was een groep uitgekozen Landwachters die onder bepaalde omstandigheden zelf kon berechten. Dit ging gepaard met zware mishandelingen, martelingen en zelfs executies. Berucht waren de ondervragingen in de villa ‘Nijenhof’ aan de weg Norg-Roden. Hierbij werden de slachtoffers tot aan bewusteloosheid onder gedompeld in een badkuip. De arts wachtte niet af of de verhalen rondom de ‘Bloedploeg-Norg’ klopte en bekende vrijwel meteen. Hij werd vrijgelaten op de voorwaarde dat hij meer inlichtingen zou verstrekken. Zo verraadde hij ook de heer Emo Paapst die op 12 december werd gearresteerd samen met Jans Assies.
Emo Paapst wist na zijn arrestaties uit een raam in de villa te springen. Bij deze sprong brak hij beide enkels. Ondanks de breuken weet hij nog honderden meters door de sneeuw te lopen en klopt hij een aan bij een huis van een bekende in Norg. Deze man durft Paapst echter geen onderdak te bieden, uit angst voor represailles. Hij gaat naar de politie die op zijn beurt de ‘Bloedploeg-Norg’ op de hoogte stelt. Paapst wordt weer opgepakt en overgebracht naar Assen.
Op 13 december wordt de heer Koop Woering samen met vrouw en dochter gearresteerd. Ondanks een harde ondervraging bekent hij niet. Tijdens de huiszoeking worden de wapens en onderduikers ook niet gevonden. Deze worden door de ook ondergedoken Bill later in de bossen van Veenhuizen in veiligheid gebracht. Op 13 december worden ook de aanstaande schoonvader van Bill, de heer Meijering en de heer Egberts, hoofdzaalopziener van de Rijks Werk Inrichting, gearresteerd.
Andere mensen die hebben geholpen met verzetsdaden, zoals de wapendroppings, worden in de dagen hierop volgend gearresteerd. De SD was erg goed op de hoogte. Op 15 december werd de gestichtswachter P. W. Tuin gearresteerd. De gestichtswachters waren de geüniformeerde bewakers van de gevangenis. Tien andere gestichtswachter werden op 16 september opgepakt, te weten: Jan J. de Groot, Krijn A.J. Bouman, Marinus van Oeveren, Berend Okken, Johannes T. van Diesen, Marten Veldhuizen, Onno Dijkstra, Klaas Rodenhuis, Engelke Rops. De wapens van een dropping, begraven bij de schietbaan, werden gevonden en opgegraven.
Op 2 januari volgt ook de arrestatie van de gestichtsdirecteur van de ‘Rijks Werk Inrichting’ de heer J.P.A. Welleman.
Op 16 januari 1945 worden deze mannen samen met nog tientallen andere opgepakte verzetsstrijders op transport gezet naar Neuengamme. Daar werden de ouderen van de jongeren en jonge mannen gescheiden. De ouderen werden in Hamburg aan het werk gezet. Door de geallieerde bombardementen lag Hamburg in puin en de ouderen moesten dat opruimen. Door het zware werk stierven de meesten binnen 14 dagen. De jongeren en jonge mannen werden opgesloten in de kelders van concentratiekamp Neuengamme. Op 20 februari 1945 werden zij, samen met 80 landgenoten, opgehangen. Andere stierven in andere concentratiekampen of zelfs nog na de bevrijding, maar allen kwamen om.
Oprichting
De toevoeging van de plaquette met namen was een initiatief van Henk van Bergen en Arie Egberts.
Onthulling
Het monument is onthuld in 1951.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument bevindt zich aan de Meidoornlaan in Veenhuizen (gemeente Noorderveld), nabij gevangenis ‘de Esserheem’.
Bron
Dhr. J.W. Dutmer en Dhr. A. ten Hoor.
Voor meer informatie
- Norg 1940-1945 en Norg 1978 van A. Mulder;
- Nederland in Neuengamme (pagina 90-92) ISBN 90 5994 0512;
- Het Grote Gebod deel I en II;
- Knokploeg Midden Drenthe;
- Website De Krant.
