Woerden, ‘Drukkers in verzet’

Vorm en materiaal
Het monument ‘Drukkers in verzet’ in Woerden is een bronzen beeld van twee naakte mannenfiguren, geplaatst op een sokkel van graniet in het rood, wit en blauw van de Nederlandse vlag. Het gedenkteken is 1 meter 70 hoog, 45 centimeter breed en 55 centimeter diep.

Teksten
De tekst op het gedenkteken luidt:

‘GEBR.
JAN &
GERRIT
VERGEER
DRUKKERS
IN
VERZET.’

Boven en tussen de laatste drie woorden op het onderste deel staat ingekrast:

‘HIER RECHT TEGENOVER AAN DE HOGE WOERD
LAG HUN DRUKKERIJ “DE RIJNSTROOM”. ‘S NACHTS
DRUKTEN ZIJ ILLEGALE BLADEN. OP EEN JUNI-NACHT
IN 1944 PAKTEN DE DUITSERS HEN OP.
VEROORDEELD TOT TUCHTSTRAF, BELANDDEN
ZIJ IN KAMP SIEGBURG EN STIERVEN ER IN
JANUARI 1945 AAN VLEKTYFUS
KORT NA ELKAAR.’

Symboliek
Het monument staat symbool voor de vrijheid van drukpers en meningsuiting. Het beeld laat de drukkers Vergeer zien, waarbij de één de drukproeven bekijkt en de ander het zetraam en de zethaak vasthoudt. Ze zijn beiden naakt weergegeven om zo hun kwestbaarheid weer te geven.

Beeldhouwer Taeke de Jong heeft zijn ontwerp als volgt omschreven: ‘Wat we van veraf aan het beeld als eerste zullen mee maken is: we zien twee figuren. Daarbij heb ik de kleur groen gebruikt, eigenlijk het groen van de onschuld, waar een diep donkere kleur onder ligt van de rouw, en de driekleur daaronder in de sokkel, rood – wit – blauw, ook weer grijs doorspikkeld wat dat graniet nu eenmaal heeft.

In de vlucht heeft men al kunnen lezen: “Jan en Gerrit Vergeer in verzet”. Treed je naderbij dan kun je lezen: “Gebr. Jan en Gerrit Vergeer”. En die gebroederlijkheid, die heb ik gezocht in het maken van twee figuren, die in hun houding bijna spiegelbeeldig dezelfde houding aannemen.’

Wijziging
Oorspronkelijk stond het beeld op het Kerkplein, in verband met stadsvernieuwing is het daarna verplaatst naar het Westdampark. Het beeld is nu echter weer teruggeplaatst op de hoek van het Kerkplein/ Hoge Woerd.

Het monument ‘Drukkers in verzet’ in Woerden is opgericht ter nagedachtenis aan de gebroeders Jan en Gerrit Vergeer.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden in de kleine drukkerij van de gebroeders Jan en Gerrit Vergeer, gelegen aan de Hoge Woerd, in grote oplagen illegale kranten herdrukt. De Sicherheitsdienst, die de illegale pers als een even groot gevaar beschouwde als de knokploegen, kreeg hier lucht van. Na de arrestatie van de Amsterdamse verzetsgroep ‘De vrije kunstenaar’, leidde namelijk ook een spoor naar Woerden.

In de nacht van 8 juni 1944 werd de drukkerij doorzocht en werden de gebroeders Vergeer gearresteerd omdat een zetsel van De Vrije Kunstenaar was gevonden. De broers werden veroordeeld tot twee en anderhalf jaar hechtenis. Zij werden op transport gezet naar het Duitse strafkamp Siegburg. Hier overleden beiden in januari 1945 aan vlektyfus.

Oprichting
De oprichting van het gedenkteken was een initiatief van de stichting Herdenking Gevallenen / Viering Bevrijdingsdag. De benodigde gelden voor dit beeld zijn bijeengebracht via sponsoring en fondsenwerving.

Onthulling
Het monument is onthuld op 4 mei 1996 door mevrouw T.E. Lander-Riemersma, wethouder van Cultuur. Voorafgaand aan de onthulling waren er in Zalencentrum Concordia toespraken van wethouder Lander en Peter Schrijver. Het koor van de Nieuw-Apostolische kerk verleende haar muzikale medewerking. Nabestaanden van de familie Vergeer waren bij de onthulling aanwezig.

De gemeente Woerden draagt zorg voor het onderhoud van het monument.

Locatie
Het monument is geplaatst op het Kerkplein te Woerden.

Bronnen

• De heer I. Vergeer uit Doorwerth;
• Woerden in beeld (Stichting KUVO, 1977);
• Rijn en Gouwe van 6 mei 1996;
• Koerier Woerden 8 mei 1996;
• Woerdense Courant van 9 mei 1996;
• Dhr. N.C van der Steeg.