Het monument
Vorm en materiaal
Het herdenkingsraam in Teuge (gemeente Voorst) is een gebrandschilderd glas-in-loodraam, gevat in een eikenhouten omlijsting met lambrisering. Op het raam zijn een vliegtuig, een draak, bloemen, korenaren en emblemen te zien. Het raam is 1 meter 20 hoog en 1 meter 50 breed.
Tekst
De tekst op het gedenkraam luidt:
'KNVvL
GESTREDEN ONVERSAAGD
1940 1945
RIJKLOF VAN GOENS
HENDRIKS JANSEN
ROELAND JAN SNELLEN
GOVERT STEEN
JAN THIJSSEN.'
Symboliek
In een ongedateerd en ongesigneerd krantenartikel staat het gedenkteken als volgt omschreven (bron: familie-archief Steen):
'Boven het vliegveld, door wolken hiervan gescheiden, ziet men een zweefvliegtuig, op een zilveren vlucht, waaruit gouden stralen omhoog gaan. De linker strook van het raam verzinnebeeldt 1940: een groene nazi-draak spuwt vuur en bloed en tranen lekken omlaag; rechts beeldt 1945 uit: de draak is verslagen en de plaats van tranen en bloed is ingenomen door bloemen en korenaren. De benedenstrook vermeldt in het midden de namen der gevallenen, gekroond door het embleem van de Kon. Ned. Ver. v. Luchtvaart en geflankeerd door de emblemen van de Vliegclub Teuge. Daarboven de woorden uit een gedicht van Jan Thyssen: 'Gestreden, onversaagd'.
De geschiedenis
Het herdenkingsraam in Teuge (gemeente Voorst) is opgericht ter nagedachtenis aan vijf leden van de Vliegclub Teuge die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen zijn omgekomen.
De namen van de vijf slachtoffers luiden:
Rijklof van Goens, Stephan Hendriks Jansen, Roeland Jan Snellen, Govert Steen en Jan Thijssen.
Rijklof van Goens (geb. 25-6-1914 in Bandoeng, Java, NOI) kwam in 1920
naar Apeldoorn. In de meidagen van 1940 was hij instructeur
motorvliegen op Ypenburg. In januari 1942 ging hij op pad naar
Engeland, via de lange route over Zwitserland, Spanje en Portugal. Op
13 mei 1942 kwam hij in Engeland aan. Hij ging vliegen bij het 41e
Squadron RAF Fighter Command. Op 17 augustus 1944 raakte hij in een
Spitfire Mk. XII vermist. Naar alle waarschijnlijkheid is hij per
ongeluk neergeschoten door geallieerde luchtafweer, en in zee terecht
gekomen dicht bij de kust van Dover. Van Goens wordt herdacht in het
Runnymede Airforce Memorial, paneel 203, en in St. George’s Chapel op
RAF Biggin Hill, Kent, Engeland. Voorts wordt hij herdacht op een
gedenkplaat, Ereveld Orry-la-Ville, bij Senlis, Frankrijk. Hij is een
door de SGE erkende Engelandvaarder. Zijn naam staat op het vijfluik
in de kapel van het ereveld Loenen.
Stephan Hendriks Jansen (geb. 25-11-1906 in Velp) werd vermoedelijk Engelandvaarder. Hij kwam terecht bij de Marine Luchtvaart Dienst en ging vliegen met het 320e Squadron Coastal Command. Hij raakte in actie vermist op 30 augustus 1941, tijdens een aanval op Duitse schepen voor de Noorse kust bij Kristiansand. Zijn Hudson 'Waalhaven' werd neergeschoten door een Duitse jager. Hij raakte vermist in zee, een lot dat hij deelt met Govert Steen en Rijklof van Goens. Hij is niet bekend bij de Commonwealth War Graves Commission, noch bij de Stichting Genootschap Engelandvaarders.
Roeland Jan Snellen (geb. 28-12-1909 in Utrecht) was
vliegtuigbouwer en zweefvlieger. Hij werkte bij Koolhoven en Fokker en werd voor het laatste bedrijf in 1942 op een reis naar de fabriek van Messerschmidt in Leipheim in Duitsland gestuurd. Hier kreeg hij de bouwtekeningen van het Messerschmidt 321 Gigant zweefvliegtuig in handen. Hoewel het zweefvliegen tijdens de oorlog tot stilstand gekomen was, kwamen de zweefvliegers nog steeds bij elkaar. Tijdens zo'n bijeenkomst werden de tekeningen van het Duitse zweefvliegtuig bekeken en gekopieerd. Deze bijeenkomsten trokken de aandacht van de Sicherheitsdienst (SD). Waarschijnlijk vanwege de tekeningen van de Messerschmidt 321. Op zondag 26 september 1943 vielen twee SD-mannen een bijeenkomst van de zweefvliegers in Vianen binnen. Tien zweefvliegers, waaronder Roeland Jan Snellen werden verhoord. Roeland Jan werd een paar dagen later op een kantoor van Fokker in Amsterdam weer verhoord. Op 8 oktober 1943 werd hij uiteindelijk gearresteerd op verdenking van spionage. Hij had in de dagen voorafgaand kunnen onderduiken, maar hij wilde zijn Joodse vriendin niet in gevaar brengen. Hij werd opgesloten in het huis van bewaring in Scheveningen (het Oranjehotel) en op 28 februari 1944 kwam hij in Kamp Amersfoort terecht. Op 11 oktober 1944 werd hij op transport gezet naar het concentratiekamp Neuengamme (bij Hamburg). Hij overleed op 8 april 1945 aan de gevolgen van difterie, twee weken voor de ontruiming van het kamp.
Govert Steen (geb. 12-3-1917 in Apeldoorn) was jachtvlieger in de
meidagen van 1940. In 1941 werd hij 'Engelandvaarder’, na een gewaagde
ontsnapping vanuit een haven in Amsterdam met een door de bezetter
gestolen Nederlands watervliegtuig. Hij ging vliegen bij het 129e
Squadron RAF Fighter Command. Op 5 juni 1942 raakte hij in een Spitfire
Mk. Vb vermist. Hij werd naar alle waarschijnlijkheid als achterste
toestel van zijn groep neergeschoten door een Duitse jager. Hij kwam
terecht in Het Kanaal, dicht bij de kust bij Octeville-sur-Mer in Noord
Frankrijk. Steen wordt herdacht in het Runnymede Airforce Memorial,
Surrey, Engeland, paneel 71. Hij is een door de Stichting Genootschap
Engelandvaarders erkende Engelandvaarder. Zijn naam staat op het
vijfluik in de kapel van het ereveld Loenen.
'Lange Jan' Thijssen (geb. 29-12-1908 in Bussum) ging in de oorlog ondergronds knokken. Hij werd de oprichter van de weerberichten radiodienst voor Engeland. Hij werd gepakt en gefusilleerd bij Woeste Hoeve, op 8 maart 1945. Hij is begraven op het Ereveld Loenen, bij Apeldoorn, graf A/859.
De vliegtuigen van Stephan Hendriks Jansen, Govert Steen en Rijklof van Goens zijn nooit geborgen. Er is ook nooit naar gezocht. Van de vijf Teugse vliegers heeft alleen Jan Thijssen een aanwijsbaar graf gekregen.
Oprichting
De oprichting van het gedenkteken was een initiatief van de Vliegclub Teuge.
Onthulling
Het monument is onthuld op 5 juni 1948 door de moeder van Rijklof van Goens, mevrouw Willemine Van Goens-Huender.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het raam is aangebracht in de clubsalon van Vliegclub Teuge, gevestigd aan De Zanden in Teuge (gemeente Voorst). Voor bezichtiging van het gedenkraam dient contact opgenomen te worden met de pachter van het restaurant.
Bronnen
- De Nederlandse Oorlogsgravenstichting;
- De heer Rob Philips uit Apeldoorn;
- De heer Roy P. Wassink;
- Mededelingen Vliegclub 'Teuge', 3e jaargang No. 2, 23 april 1948.
- Luchtvaartkennis, 59e jaargang No. 1, 2010
Voor meer informatie
Steen van Rob Philips (2004).
