Assen, ‘Limburgse evacués’

Vorm en materiaal
Het monument ‘Limburgse evacués’ in Assen is een gebrandschilderd glas-in-loodraam. Op het raam staat een groep evacués afgebeeld, waarboven een grote vrouwenfiguur oprijst met in haar handen de wapens van Limburg en Drenthe. Aan de bovenzijde zijn op de achtergrond gebouwen, zoeklichten en vliegtuigen te zien die aan de luchtoorlog herinneren. Het raam is 2 meter hoog, 90 centimeter breed en 5 centimeter diep.

Teksten
De tekst op het gedenkraam luidt:

‘DANK VAN LIMBURG AAN DRENTHE
EVACUATIE 1944 1945.’

De tekst in het bovenste deel luidt:

‘RUMMENS FEC. ATL. J. SOENTJENS.’

De tekst in het onderste deel luidt:

‘ATELIER J. SOENTJENS ROERMOND.’

Het monument ‘Limburgse evacués’ in Assen is een geschenk van Limburgse evacués, als dank voor de menslievende wijze waarop zij in de hongerwinter van 1944-1945 door de bevolking van Drenthe zijn opgevangen en verzorgd.

Na een voorspoedige opmars door Noord-Frankrijk en België waren de Amerikanen van de 30ste infanterie ‘Old Hickory’ erin geslaagd het grootste deel van Zuid-Limburg te bevrijden. Vervolgens wilden de geallieerden op 17 september 1944 met een groot bevrijdingsoffensief (operatie ‘Market Garden’) vanuit België een bruggenhoofd over de grote rivieren in Nederland vestigen door met luchtlandingstroepen in een bliksemsnelle aanval bruggen in Noord-Brabant en Gelderland veilig te stellen. Vanuit Belgie moesten grondtroepen over deze bruggen oprukken naar het IJsselmeer. Er werden drie complete divisies gedropt, maar de Rijnbrug bij Arnhem bleek een brug te ver. Op 19 september stagneerde ook de Amerikaanse opmars in Zuid-Limburg, enkele kilometers ten noorden van Sittard. De frontlinie liep nu dwars door Limburg. In de daaropvolgende maanden ontstond in dit gebied een zware en bloedige strijd, waaronder ook de burgerbevolking zwaar te lijden had.

Evacuatie
Omdat de strijd om de Maasovergangen bij Venlo en Roermond zo hevig was, kregen vele Limburgers in deze laatste fase van de Tweede Wereldoorlog het bevel van de bezetter om te evacueren. Via Duitsland arriveerden grote groepen evacués in de drie noordelijke provincies. De meesten van hen kwamen terecht in Friesland en Groningen. Ongeveer 3000 Limburgers kwamen in Drenthe terecht en werden via Assen over de provincie verdeeld. Op 26 en 27 januari 1945 kwamen de eerste evacués in Assen aan. De vlucht uit de oorlogsgebieden, de nachtelijke transporten per trein en de bittere kou zorgden ervoor dat de toestand waarin deze mensen aankwamen onbeschrijfelijk was. Zij werden tijdelijk ondergebracht in een fabriekshal van de Wilco-conservenfabriek, in de Jozefkerk, de Zuiderkerk, het gebouw van het Leger des Heils, in het Concerthuis en waarschijnlijk nog in een aantal andere onderkomens. De Asser bevolking en het Rode Kruis deden wat ze konden om het leed wat te verzachten. Permanent onderdak kon Assen deze mensen nauwelijks bieden, omdat het al vol zat met NSB’ers en O.T.-arbeiders. Op 12 en 13 februari 1945 arriveerde een tweede transport met een onbekend aantal Limburgse evacués. Het overgrote deel van deze Limburgers werd vanuit Assen over de verschillende dorpen in de provincie verdeeld. Pas in de loop van de maand mei 1945 konden de meeste evacués naar Noord-Limburg terugkeren.

Onthulling
Het gedenkraam is in 1949 aangeboden door de Gedeputeerde Staten van Limburg aan de provincie Drenthe. Het raam werd aangebracht in het nieuwe provinciehuis (thans het Drents museum).

Locatie
Het gedenkraam is aangebracht op de tussenverdieping naar de 1e etage van het Drents museum, gevestigd aan de Brink te Assen. Het gedenkteken is te bezichtigen tijdens de openingstijden van het museum.

Bronnen

• Gemeente Assen;
• Assen ’40-’45; Oorlog en Bevrijding van Hans van der Wiel. (Assen, Van Gorcum & Comp. B.V., 1995). ISBN 90 232 3015 9.