Nispen, vredeskapel

Vorm en materiaal
De vredeskapel in Nispen (gemeente Roosendaal) is vervaardigd uit baksteen. Het bouwwerk is voorzien van een puntdak, een booggewelf en een houten toegangsdeur. Naast de kapel is een gedenksteen van zwarte natuursteen geplaatst. Midden in de steen zit een uitsparing. Op de voorzijde van de kapel is een reliëf van een engel en een gewonde, liggende mannenfiguur bevestigd. Het interieur van de kapel is voorzien van een witmarmeren vloer. Centraal staat een eikenhouten altaar, bekroond door een kruis met corpus. Boven het altaar is in een nis een Mariabeeld geplaatst. Aan weerszijden van het beeld zijn gekleurde bloemmotieven aangebracht. In de rechtermuur is een gedenkplaat ingemetseld.

Teksten
De tekst op de voorzijde van de kapel luidt:

'KONINGIN V.D. VREDE'.

De Latijnse tekst op het reliëf luidt:

'QUIS
UT
DEUS'.

De tekst op de gedenksteen luidt:

'VOOR VREDE EN VRIJHEID
50 JAAR BEVRIJDING
NISPEN 29-10-1994'.

De tekst op de ingemetselde gedenkplaat luidt:

'GEDENK
DE GEVALLENEN
1940 – 1944
WILHELMUS H. VAN [?] 11.5.40
ARNOLDUS O. KERSTENS 11.5.40
JOANNA E. KONINGS 12.5.40
PHILOMENA KOOLS 13.?.44
ADRIANUS J. DE REGT 31.3.44
CORNELIUS P.F. MIES 31.3.44
JOANNES SCHOEP 31.3.44
PETRUS VAN LOON 31.3.44
LUDOVICUS E. VAN PUL 22.10.44
MARIA VAN PUL 22.10.44
WILHELMUS VISSERS ?.?.44
1944 – 1945
JOANNES VAN [?] 28.?.44
ARDIANUS [?] 26.10.44
JOANNES J. VAN [?] ?.?.44
FRANCISCUS ? VAN HEES ?.?.44
JOSEPHUS R. VAN HEES ?.?.44
PETRUS VAN HEES ?.?.44
ADRIANUS VAN NASSAU ?.?.44
ANDREAS M. v. [?] ?.?.44
ADRIANA ROMME 31.?.44
MARINUS BASRIA[?] 1.11.44
JAMES ? SUYKERBUYK 4.?.45
R.I.P.'

Wijziging
De gedenksteen naast de kapel is in 1994 aan het monument toegevoegd. In 2009 werd de kapel grondig gerenoveerd met steun van provincie en gemeente.

De Vredeskapel in Nispen (gemeente Roosendaal) is opgericht ter nagedachtenis aan 22 medeburgers die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen zijn omgekomen. Met het gedenkteken wordt tevens stilgestaan bij de bevrijding.

De namen van de 22 slachtoffers luiden:

Andreas M. V. (?), Ardianus (?), Joannes van (?), Joannes J. van (?), Wilhelmus H. van (?), Marinus Basria (?), Franciscus (?) van Hees, Josephus R. van Hees, Petrus van Hees, Arnoldus O. Kerstens, Joanna E. Konings, Philomena Kools, Petrus van Loon, Cornelius P.F. Mies, Adrianus van Nassau, Ludovicus E. van Pul, Maria van Pul, Adrianus J. de Regt, Adriana Romme, Joannes Schoep, James (?) Suykerbuyk en Wilhelmus Vissers.

Oprichting
Door al het oorlogsgeweld en het verlangen naar vrede ontstonden tegen het einde van de bezetting plannen om een kapel te bouwen. Kapelaan Lannoye wierp zich op als voorman om zodra de oorlog voorbij was een kapel te bouwen en deze op te dragen aan 'Maria, Koningin van de Vrede'. In juli 1945 werd aan het architectenbureau van Jos Cuypers te Roermond (eveneens de architect van de Nispense kerk) opdracht gegeven om een kapel te ontwerpen. Het benodigde stuk grond waar de kapel gebouwd zou worden, werd geschonken door de op de Broekakker woonachtige Joris van Gastel. Om de bouw van het gedenkteken te kunnen bekostigen, werd onder de parochianen een collecte gehouden. De bouw zelf werd na overleg met de bouwvakarbeiders uitgesteld totdat alle Nispenaren zelf behoorlijk onder dak zouden zijn gebracht.

Op 26 oktober 1945 werd de eerste steen gelegd. Die dag werd een plechtige mis gehouden voor de door oorlogsgeweld omgekomen parochianen, voor de bevrijding alsmede voor de gesneuvelde geallieerden. Na de mis trok een lange optocht naar de plaats waar de kapel zou worden gebouwd. Wethouder Lanen hield namens het gemeentebestuur een toespraak waarin hij de inwoners van Roosendaal aanspoorde de bouw van de kapel financieel te steunen, aangezien Nispen voor een groot deel de slagen in de bevrijdingsstrijd om Roosendaal had opgevangen. De eerste steen werd gelegd door pastoor Fassaert. Na afloop van de plechtigheid trok de stoet voor een korte dodenherdenking naar het kerkhof.

Aangezien er net na de oorlog een groot tekort aan bouwmaterialen was, moesten de Nispenaren op inventieve wijze aan materiaal zien te komen. Van een oud pand aan de Raadhuisstraat te Roosendaal werden stenen met paard en wagen naar de Kruisstraat vervoerd, waar ze werden afgebikt om vervolgens naar Nispen gebracht te worden. Als vloerbekleding werden marmeren plavuizen gebruikt, die waarschijnlijk uit de door de bezetter vernielde kerk in Essen afkomstig waren. De leien voor het kapeldak waren afkomstig van de boerderij van Jan Maas, destijds gelegen op de plaats waar nu café 'De Gouden Leeuw' is gevestigd. De bouw werd uitgevoerd door aannemer Cees Matthijssen. J. Rommers uit de Kruisstraat, Willem Laurijssen en Johan Matthijssen verzorgden het metselwerk, terwijl Janus van Oevelen als opperman fungeerde. Het timmerwerk werd verricht door J. Broeren en M. Nieuwlaat. Voor het metselen van het booggewelf werden via bouwbedrijf Dekkers uit Roosendaal hulpstukken betrokken. Door Louis Schepers was reeds tijdens de oorlog een altaar vervaardigd. Door J. van Agtmaal werd de aanplanting van het perceel verzorgd. De kapel was gereed in april 1946.

Onthulling
De kapel werd plechtig ingewijd op 4 mei 1946 door pastoor H. Fassaert. Dit was de eerste nationale feest- en dankdag ter herinnering aan de bevrijding van Nederland. Na een samenkomst in de kerk trok een processie, bestaande uit meisjes van de Katholieke Actie, schoolkinderen, leden van het zangkoor, burgemeester Prinsen, father Padberg van het Missiehuis te Roosendaal, wethouder Lanen, de heer Van Beeck van het monumentencomité en vele belangstellenden naar de Heijbeeksestraat. Na de inwijding van de kapel droeg pastoor H. Fassaert een heilige mis op, tijdens welke hij geassisteerd werd door de uit Nispen afkomstige priesters Willem Aerden en Petrus Backx. Pastoor Antonissen uit Breda, de oudste priesterzoon uit de Nispense parochie, verzorgde de preek. Hij ging in op de groei van de Maria-devotie in Nispen en noemde de kapel een symbolische weergave van de ark des verbonds, droeg Nispen op voor Maria en smeekte Maria's bescherming af over Nispen. Na de mis droeg wethouder Lanen als voorzitter van het monumentencomité de kapel en de daarin aangebrachte steen met daarop de namen van de omgekomen Nispenaren, over aan de pastoor. Na de overdracht trok men in optocht naar het kerkhof, waar een krans voor de gesneuvelde dorpsgenoten werd gelegd.

De gedenksteen bij de kapel is onthuld op 29 oktober 1994 door de heer J. Verhaard (voorzitter van het Nispense Oranje-Comité), ter gelegenheid van de 50ste herdenking van de bevrijding.

Op 29 november 2009 werd de gerenoveerde kapel officieel heropend.

Bronnen

• Heemkundekring 'De Heerlijckheijd Nispen';
• Jaarboek van heemkundekring 'De Heerlijckheijd Nispen', editie 1995.

Voor meer informatie

• De Bevrijding van West-Brabant, september 1944 – mei 1945: een streek temidden van verwoesting en oorlogsgeweld, Roosendaal, Het Verboden Rijk van P. Hoedelmans, A. Wagenaar en I. Wolff. (Publicaties van het gemeentearchief Roosendaal en Nispen; XIX, 1994);
• Gemeentearchief Roosendaal en Nispen: Archief Vereniging Katholieke Plattelands Jongeren afdeling Nispen 1929-1986, inv. nr. 2.