Appingedam, ‘Indië-monument’

Vorm en materiaal
Het ‘Indië-monument’ in Appingedam is een zwart natuurstenen gedenksteen met daarop een tekst en de foto’s van vier Damse militairen die in het voormalig Nederlands-Indië zijn omgekomen. Tevens zijn op de gedenksteen een afbeelding van een palmboom en het embleem van de oud-Indiëgangers (helm, zwaard en palmtak) aangebracht. De gedenksteen heeft een grillige vorm.

Tekst
De tekst op de gedenksteen luidt:

‘ZIJ KEERDEN NIET TERUG UIT NEDERLANDS-INDIË
HERMAN WATERBOLK
28-06-1925 04-08-1947 (MEDAN)
WILLEM R. BROEKEMA
[….]
JAN D. HAAN
[…]
ANNE VEENTJER
[….].’

Het ‘Indië-monument’ in Appingedam is opgericht ter nagedachtenis aan vier Damster militairen die tijdens de koloniale oorlog in Indonesië in het voormalig Nederlands-Indië zijn gesneuveld.

De namen van de vier slachtoffers luiden:

Willy Broekema, Jan D. Haan, Anne Veentjer en Herman Waterbolk.

Herman Waterbolk vertrok op 8 juli 1947 met de Nieuwe Holland vanuit Amsterdam. Zijn zus, Mieke Beck-Waterbolk uit Delfzijl, kan zich dit moment nog goed herinneren: ‘Hij was in opleiding voor officier, maar werd erg ziek van alle inentingen. Dit was de derde keer dat hij op het punt van vertrekken stond. Ik zei hem dan ook dat dit de laatste keer was dat ik hem ten afscheid kuste. Uiteindelijk vertrok hij toch nog halsoverkop naar Indië. Later hoorden we dat hij aan boord zieker en zieker werd en in Sabang van het schip is gehaald. Met een vliegtuig is hij naar het ziekenhuis in Medan gebracht. Daar is hij op 4 augustus 1947 gestorven. Mijn ouders waren die dag in Groningen voor een radio-uitzending van Te land, ter zee en in de lucht. “Alles wel aan boord”, hoorden ze daar. Mijn moeder zei toen: “Je denkt toch zeker niet dat ze het zullen zeggen als het anders is”. Alsof ze het gevoeld heeft. Op 5 augustus kwam de plaatselijke predikant met het vreselijke bericht. Je kunt het eigenlijk niet bevatten. Het leuke is weg. Mijn grote, lieve broer. Hij kon goed leren. Op zijn zeventiende had hij zijn HBS-diploma al gehaald. Toen kwam de oorlog en is Herman ondergedoken. Na de oorlog is hij op het gemeentehuis gaan werken. Maar toen kwam de oproep voor dienst. Dat vond hij verder geen punt, het was alleen jammer dat hij weer zijn studie moest onderbreken. Bij mijn ouders heeft het jaren geduurd voordat ze het een plek konden geven. Hun enige zoon, de stamhouder, was weg. Ik weet niet alles meer uit die tijd, maar het gemis aan Herman was groot in ons gezin. Herman was begraven in Medan en opeens kwam het bericht dat die graven naar Java werden verplaatst. Mijn zus heeft daar zijn graf bezocht. Mijn vader wilde niet naar de herdenking in Amsterdam, maar mijn man en ik zijn wel geweest. De dienst in de Nieuwe Kerk en de kranslegging, het zijn voor mij hele belangrijke momenten. Een monument in Appingedam vind ik heel erg fijn. Daar kun je ook zo maar eventjes naar toe gaan. Het doet niet alleen recht aan de jongens die niet zijn teruggekomen, maar ook aan hun nabestaanden.’

De Appingedammer Auko Bleker (een van de initiatiefnemers tot oprichting van het monument) herinnert zich nog hoe hij met Herman Waterbolk een lange wandeling maakte, een dag voor diens vertrek: ‘Herman was een hele serieuze jongen. Heel gewetensvol. Hij was dienstplichtig en het kwam niet in hem op om te weigeren om naar Indië te gaan. Hij had grootse plannen voor als hij terug zou komen. In de toekomst wilde hij burgemeester worden. Net als een van zijn voorvaderen. Ook Jan Haan kende ik persoonlijk, hij was bakker. Net als Willy Broekema was hij dienstplichtig. Anne Veentjer was een OWV’er die via Engeland in Indië terechtkwam. Het zijn jongens die in Indië om het leven zijn gekomen.’

Oprichting
De oprichting van het gedenkteken was een initiatief van prof. dr. Gerlof Homan en het Comité Indië Monument.

Onthulling
Het monument is onthuld op 26 april 2003.

Locatie
Het monument is geplaatst op begraafplaats ‘Stilleweer’ te Appingedam.

Bron
De rubriek Monumentaal van het tijdschrift Checkpoint van april/mei 2003.