Den Haag, V2-informatiebord

Vorm en materiaal
Op het V2-informatiebord in Den Haag is met verschillende kleuren en symbolen te zien vanuit welke gebieden de V2-raketten werden afgevuurd, op welke plaatsen de V2’s zijn neergestort en waar de bombardementen op de V2-lanceer- en opslagplaatsen plaatsvonden. Verder zijn er foto’s afgebeeld van een afgevuurde raket en het Bezuidenhout in 1946. Ook wordt de geschiedenis van de V2’s toegelicht.

Teksten
De tekst op het informatiebord luidt:

‘TWEEDE WERELDOORLOG: V2-RAKETTEN IN DEN HAAG EN BOMBARDEMENT BEZUIDENHOUT, 3 MAART 1945

NA DE NEDERLAAG BIJ STALINGRAD IN 1943 KEERT HET TIJ VOOR DE TROEPEN VAN HITLER-DUITSLAND. ALS IN JUNI DE WESTELIJKE GEALLIEERDEN IN NORMANDIË LANDEN, WORDEN DE DUITSE LEGERS OP TWEE FRONTEN STEEDS VERDER TERUGGEDRONGEN. MET INTENSIEVE BOMBARDEMENTEN PROBEREN DE GEALLIEERDEN HET MOREEL VAN DE BEZETTER VERDER TE BREKEN.

DUITSLAND VESTIGT ALLE HOOP OP “HET ULTIEME WAPEN”, DE V2-RAKET. DE LETTER V STAAT VOOR ‘VERGELTUNG’ (WRAAK). DEZE V2’S WORDEN ONDER ERBARMELIJKE OMSTANDIGHEDEN DOOR DUIZENDEN DWANGARBEIDERS IN NORDHAUSEN GEFABRICEERD. DE RAKETTEN ZIJN VOORZIEN VAN SPRINGLADINGEN EN WORDEN GEPLAATST OP VERRIJDBARE LANCEERINRICHTINGEN. EENMAAL IN DE LUCHT ZIJN DE RAKETTEN MET HUN VERWOESTENDE LADINGEN NIET MEER TE STOPPEN. VANUIT HET BEZETTE DEN HAAG EN OMGEVING WORDT LONDEN MET V2’S BESTOOKT; DE RAKETTEN RICHTEN ZWARE VERWOESTINGEN AAN EN MEER DAN 2500 BRITTEN LATEN HET LEVEN.

DE EERSTE AANVAL MET V2’S VINDT PLAATS OP 8 SEPTEMBER 1944. IN DE ZEVEN MAANDEN DAARNA VOLGEN MEER DAN DUIZEND LANCERINGEN, STEEDS VANAF EEN ANDERE LOCATIE IN EN ROND DEN HAAG. DE DUITSERS GEBRUIKEN ZO DE BEWONERS VAN DEN HAAG ALS LEVEND SCHILD TEGEN DE VERWACHTE LUCHTACTIES VAN DE GEALLIEERDEN.

VOOR DE HAGENAARS IS HET ZEER ANGSTWEKKEND OM TE ZIEN – EN TE HOREN – HOE VANUIT HUN STAD DE V2’S WORDEN AFGEVUURD. EEN GROOT AANTAL PROJECTIELEN VALT KORT NA DE LANCERING TERUG, BRENGT ZWARE SCHADE TOE AAN HUIZEN EN STRATEN EN KOSTEN VELEN HET LEVEN.

OM HET LANCEREN VAN DE RAKETTEN ZOVEEL MOGELIJK TE VERHINDEREN ZIEN DE DE GALLIEERDEN ZICH GEDWONGEN MET GROTE REGELMAAT AANVOERROUTES, OPSLAGPLAATSEN EN LANCEERINSTALLATIES TE BOMBARDEREN. IN DEN HAAG WORDEN DE BEWONERS, DIE OOK AL LIJDEN ONDER DE HONGERWINTER, KEER OP KEER OPGESCHRIKT DOOR HET LOEIEN VAN HET LUCHTALARM.

HET GROOTSTE BOMBARDEMENT WORDT UITGEVOERD OP 3 MAART 1945. DOOR EEN VERGISSING IN DE INSTRUCTIE AAN DE PILOTEN VALLEN DE ZWARE BOMMEN NIET OP DE BEOOGDE DOELEN, MAAR OP DE HAAGSE WOONWIJK BEZUIDENHOUT. MEER DAN 500 BURGERS KOMEN OM; RUIM 400 WORDEN VERMIST VAN WIE VELEN NOOIT WORDEN TERUGGEVONDEN EN MEER DAN 200 MENSEN ZIJN ERNSTIG GEWOND. OMDAT BEZUIDENHOUT IN DIE TIJD ZEER DICHTBEVOLKT IS, RAKEN NAAR SCHATTING 30.000 MENSEN DAKLOOS.

DEZE TRAGEDIE VAN DE MENSELIJKE VERGISSING STAAT ONUITWISBAAR GEGRIFT IN DE HERINNERING VAN VEEL INWONERS VAN HET BEZUIDENHOUT.

HET MONUMENT ACHTER U HERINNERT AAN DAT BOMBARDEMENT VAN 3 MAART 1945.’

De tekst op de achterzijde van het informatiebord luidt:

‘BOMBARDEMENT BEZUIDENHOUT
3 MAART 1945’

Het V2-informatiebord herinnert de inwoners van Den Haag aan de meer dan 500 stadsgenoten die zijn omgekomen toen de Britse luchtmacht op 3 maart 1945 door een noodlottige vergissing het Bezuidenhoutkwartier heeft gebombardeerd.

Tussen 8 september 1944 en 27 maart 1945 werd Engeland vanuit Nederland bestookt met Duitse raketten. Hierbij maakte de bezetter gebruik van een nieuw wapen: de V2. Zo’n 300 raketten werden vanuit Hoek van Holland gelanceerd en ruim duizend vanuit de omgeving van Den Haag. Omdat de V2’s op mobiele lanceerinstallaties waren geplaatst, waren ze moeilijk te traceren voor de Britse luchtmacht. In Londen veroorzaakten de raketten aanzienlijke schade. Ruim 2.500 Britten kwamen om het leven. Ook Antwerpen kwam onder vuur te liggen. Op de stad werden meer dan 1.600 V2’s afgeschoten. Elf projectielen zijn kort na de lancering in Den Haag neergestort. Meer dan zestig personen kwamen hierbij om het leven. Ook mislukte een aantal raketlanceringen bij de start, waarbij veel Duitse manschappen werden gedood.

De geallieerden probeerden op alle mogelijke manieren de lanceringen te verhinderen. Met grote regelmaat werden aanvoerroutes, opslagplaatsen en lanceerinstallaties gebombardeerd. In Den Haag kregen de Britten bij het lokaliseren van de lanceerinstallaties hulp van de verzetsgroep G. De spil van deze ploeg was Vera van der Kooi, wier verhaal door onderzoekers op schrift is gesteld. Samen met haar zusje Janke vroeg ze kennis Wim Berssenbrugge zich aan te sluiten bij het verzet. Niet alleen had hij de juiste apparatuur om spionagemateriaal op microfilm te zetten, hij woonde ook ideaal. Zijn huis grensde aan de achterkant van het Vredespaleis. Slechts een schutting scheidde bezet gebied van neutraal gebied. Berssenbrugge heeft vanuit zijn huis een foto gemaakt van een opstijgende V2 aan de andere kant van het paleis en die met bijbehorende technische gegevens opgestuurd naar de Britten.

Nadat Janke van der Kooi en verzetsman Ab Jansen op 1 maart 1945 als gevolg van verraad werden opgepakt, kreeg Vera de opdracht van verzetsleider Freek Vlag om rapporten op te halen en naar een kamer aan de Laan Copes van Cattenburgh te brengen. Vera: ‘Daar reed ik dan met een tas aan mijn stuur met daarin de rapporten over de V2’s en daar bovenop wat groente.’ Janke en Jansen waren naar het Huis van Bewaring in Scheveningen gebracht. Zes weken later werd Janke weer vrijgelaten. Jansen pas na de bevrijding. Vera en Vlag waren eveneens verraden, maar konden tijdig onderduiken. Vera: ‘De SD zoekt je,’ zei Freek op 4 maart. ‘Toen moest ik van de Laan Copes op blote voeten vluchten naar een onderduikadres in Voorschoten. Als ze me hadden gepakt, was ik stante pede doodgeschoten. Ik mocht de straat niet meer op, ook ‘s avonds niet. Dat duurde twee maanden, tot de bevrijding. Het laatste wat ik had doorgegeven, was de standplaats van de V2’s in het Haagse Bos. Ik tikte het in het Nederlands dat vervolgens in Engeland werd vertaald, mogelijk verkeerd.’

De coördinaten die Vera had doorgegeven klopten wel. In het Haagse Bos werden vele V2’s afgevuurd, tussen de woonwijken Benoorden- en Bezuidenhout enerzijds en paleis Huis ten Bosch en het Binnenhof anderzijds. Maar de x- en y-coördinaten werden op het vliegveld per ongeluk verwisseld, waarbij de te bombarderen plek midden in het Bezuidenhout kwam te liggen. Enkele Nederlandse piloten wezen hun Britse collega’s daarop, maar dat werd afgewimpeld met de opmerking dat de huizen ontruimd waren. De wijk werd immers al geregeld gebombardeerd. De gevolgen van deze vergissing waren catastrofaal. Met 55 bommenwerpers trachtte de RAF in de vroege ochtend van 3 maart 1945 korte metten te makken met de raketten in het bos. Door de foutieve instructie aan de piloten vielen de bommen echter op het Bezuidenhout aan de andere kant van het bos. De Haagse wijk werd verwoest en meer dan 500 burgers kwamen om het leven. Van hen liggen 117 begraven in een gemeenschappelijk graf op de Algemene begraafplaats.

Onthulling
Het informatiebord is onthuld op 8 september 2000 door burgemeester W.J. Deetman en initiatiefnemer Jos Borsboom. Dit is de dag waarop in 1944 de eerste V2-lancering te Wassenaar plaatsvond. Het informatiebord staat in Bezuidenhout op het terrein van het ‘Soza-gebouw’, precies op de plek waar de bommen vielen. Hier herinnert ook het monument ‘Menselijke Vergissing‘ aan de fatale vergissing van de Britse luchtmacht.

Locatie
Het monument is gelegen aan het voetpad langs de Schenkkade te Den Haag en achter het ‘Soza-gebouw’, het voormalige pand waar het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gevestigd was.

Bronnen

• Website http://www.v2platform.nl/;
• Krantenartikel in De Haagsche Courant van 2 september 2000;
• Krantenartikel De Volkskrant van 1 maart 2003.