Het monument
Vorm en materiaal
Het 'Bovensbos-monument' in Helden is een zwerfkei. De steen is geplaatst op een gemetseld voetstuk, waarop een zwart gedenkplaatje is aangebracht. Het gedenkteken is 65 centimeter hoog, 1 meter 50 breed en 65 centimeter diep.
Tekst
De tekst op het gedenkplaatje luidt:
'TIJDENS DE TWEEDE WERELDOORLOG
LAG OP DEZE PLAATS
ONDERDUIKERSKAMP 'BOVENSBOS'.
VERRADEN 16 JULI 1943.'
Symboliek
De zwerfkei symboliseert de vastberadenheid en de wil tot overleven.
De geschiedenis
Het 'Bovensbos-monument' herinnert de inwoners van Helden aan het militaire onderduikerskamp dat tijdens de Tweede Wereldoorlog in dit bosrijke gebied was gevestigd.
In 1943 werd door 'Wehrmachtsbefehlshaber' generaal F. Christiansen aangekondigd dat 300.000 Nederlandse militairen alsnog in krijgsgevangenschap zouden worden afgevoerd. Als protest tegen deze maatregel brak spontaan overal in Nederland de April-Meistaking uit. Ook in de Limburgse mijnstreek gaf men massaal gehoor aan de oproep het werk neer te leggen. In deze tijd is het aantal onderduikers enorm gestegen. Het verzet in Venlo kwam toen met het idee om in de bossen van Midden- en Noord-Limburg kampen in te richten, waar onderduikers zouden worden opgeleid tot geoefende soldaten. In dit kader stichtte de Venlose sergeant Wiel van Boekholdt in het Bovensbos te Helden het kamp 'Vrij Nederland'. De bospaden in dit kamp kregen namen van leden van het Koninklijke Huis. Boer C. Krans stelde een complex van vijf kippenhokken beschikbaar, dat onder leiding van de eerste luitenant J.F. Gijsbers uit Venlo kwam te staan. Distributie-ambtenaar Wiel Houwen leverde bonkaarten, de aannemerszoon Wiel Verrijdt hield zich bezig met de bouwtechnische zaken en drie kapelaans waren verantwoordelijk voor de geestelijke zorg. Het kamp telde een kleine vijftig onderduikers, bestaande uit zowel ex-militairen als burgers.
Op een gegeven moment heeft de groepsleider van de NSB te Meijel het onderduikerskamp ontdekt. De NSB'er had zich voor bakkersknecht uitgegeven en hoorde enkele landarbeiders over het kamp praten. Na zelf op onderzoek te zijn uitgegaan, lichtte hij NSB-collega's in en ook de politie. De wachtmeester beloofde de volgende dag maatregelen te zullen nemen. Dit gaf hem voldoende tijd om eerst het verzet te waarschuwen. De kampleiding besloot de verrader te liquideren. In de nacht van 17 op 18 juli 1943 werd de NSB'er door in Duitse uniformen geklede verzetsmensen uit bed gelicht om de weg naar het kamp te wijzen. Toen de NSB'er argwaan kreeg, sloeg hij op de vlucht, maar hij werd op de brug over het kanaal van Deurne doodgeschoten.
In het kamp werd groot alarm geslagen. 'Vrij Nederland' moest onmiddellijk ontruimd worden. De onderduikers konden op het nippertje ontkomen en werden ondergebracht bij particulieren. Wel werden het boerenechtpaar Krans en hun zoon Gerrit opgepakt, samen met een buurjongen die af en toe melk naar het kamp bracht, én een joods gezin dat bij de familie Krans ondergedoken zat. De Sicherheitspolizei arresteerde ook notaris Haffmans uit Helden, omdat verondersteld werd dat hij de eigenaar van het betreffende bosgebied was. Vader en zoon Krans werden naar Duitsland getransporteerd. Moeder Krans werd enige tijd gevangengehouden in het kamp Vught. De buurjongen werd na zes weken vrijgelaten, evenals de notaris.
In totaal hebben er minstens zeven van deze onderduikkampen in Midden- en Noord-Limburg bestaan. Maar uiteindelijk achtte het verzet het risico van zulke onderduikersconcentraties toch te groot en werd het militaire doel van de kampen door de Ordedienst opgeheven.
Oprichting
De steen is een geschenk van de firma Kuypers uit Kessel-Eik.
Onthulling
Het monument is onthuld op 16 juli 1993 door W. Verrijt en burgemeester B. Schellekens.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Bron
Limburgse monumenten vertellen 1940-1945 van H.J. Mans en A.P.M. Cammaert. (Maastricht, Stichting Historische Reeks Maastricht, 1994). ISBN 90 70356 67 8.
