Het monument
Vorm en materiaal
Het ‘Joods monument’ in Zaltbommel is een zuil van beton. De zuil rijst op uit een davidster en wordt bekroond door een bronzen kandelaar (een menora). In de sokkel is een loden koker gemetseld met daarin een rol met de namen van de 58 joodse inwoners van de gemeente Zaltbommel die tijdens de oorlog zijn omgebracht. Het gedenkteken is circa 2 meter 50 hoog.
Teksten
De tekst op de zuil luidt:
‘1942 – 1943
OPDAT WIJ NIET VERGETEN’.
De tekst op de rol in de loden koker luidt:
‘OPDAT WIJ NIET VERGETEN –
OPDAT HET NIET WEER GEBEURT’.
Hieronder zijn de namen van 58 joodse oorlogsslachtoffers aangebracht.
Symboliek
De menora staat symbool voor constante goddelijke aanwezigheid.
Digitaal Joods Monument
Een aantal joodse oorlogsslachtoffers dat op dit gedenkteken vermeld staat, is tevens opgenomen in het ‘Digitaal Monument Joodse Gemeenschap in Nederland‘. Hierin vindt u meer informatie over deze personen met waar mogelijk een korte biografie, familierelaties en adresgegevens.
Onder het kopje ‘Geschiedenis’ op deze pagina kunt u op een persoonsnaam klikken om doorverwezen te worden naar het Digitaal Joods Monument.
De geschiedenis
Het ‘Joods monument’ in Zaltbommel is opgericht ter nagedachtenis aan de 58 joodse inwoners van Zaltbommel, Rossum en Herwijnen die eind 1942/begin 1943 door de bezetter werden weggevoerd en omgebracht.
Tijdens de bezetting vonden er vanuit Zaltbommel twee razzia’s plaats: een op 19 november 1942, waarbij dertig mensen werden weggevoerd, en een op 8 en 9 april 1943, waarbij 26 mensen werden gedeporteerd. Twee mannen waren al eerder opgepakt.
De namen van de twee mannen die al eerder opgepakt waren luiden:
Emanuel Mozes Drievoet en Bernhard van Gisch.
De namen van de joodse burgers die op 19 november 1942 naar Kamp Westerbork weggevoerd zijn, luiden:
Crisje Blom, Johanna Sara van Blijdenstein, Hinda Brückner, Levie van Dijk, Sientje Frank, Sara Groenewoudt, Hartog Andries Groenewoudt, Anna Hes, Josina Hes, Hugo Hes, Hester Hes, Kaatje Hes, Hester Hes-van Leeuwen, Izaak Hendrix, Eva Hijmans, Rozetta Hijmans, Louis Joosten, Betty Joosten, Machiel Meijer Joosten, Herman Joosten, Edith Kahn, Ilse Kahn, Elisabeth Leefsma, Betje Marcus, Izak Marcus, Gustav Israël Meijer, Izak Mozes van Straten, Mathilda van Straten, Emanuel Jacob de Vries en Francina Henrica de Vries.
De namen van de joodse burgers die op 8 of 9 april 1943 naar Kamp Vught weggevoerd zijn, luiden:
Jeannette van Blijdenstein, Abraham David van Gelder, Emile Abraham van Gelder, Josina Elise van Gelder, Silo Rozinus van Gelder, Margaretha Hendrix, Simon Hendrix, Maurits Samuel de Jong, Amalia Kahn, Hester Mozes, Jacoba Mozes, Rebecca Oppenheimer, Sophia van der Sluis, Frederika Sternfeld, Louis Stranders, Margaretha Carla Stranders, Bernhard Salomon van Straten, Jacob Adolf van Straten, Manuel van Straten (1913), Manuel van Straten (1930), Michel van Straten, Mozes van Straten, Mozes van Straten, Roosje van Straten, Ida Wihl en Annie Rozet Wijnman.
Op het monument staan de namen van enkele slachtoffers anders vermeld dan in het Digitaal Joods Monument.
Geen van hen heeft de bezettingsjaren overleefd.
Oprichting
De oprichting van het gedenkteken was een initiatief van de Interkerkelijke Jeugdraad van Zaltbommel i.s.m. de Nederlands Israëlitische Hoofdsynagoge van ‘s-Hertogenbosch. De bouw werd mogelijk dankzij de bijdragen van velen, zowel in als buiten Zaltbommel.
Onthulling
Het monument is onthuld op 27 november 1967 (24 Hash van van het jaar 5728 volgens de joodse jaartelling) door rabbijn L.S. Israëls. Op diezelfde datum in 1942 werden de eerste twintig joden uit Zaltbommel in Auschwitz vermoord. De plechtigheid werd gevolgd door een interreligieuze herdenkingsbijeenkomst.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument bevindt zich aan de rand van de Derde Joodse begraafplaats, onderdeel van de Oude Algemene begraafplaats aan de Bossche Poort te Zaltbommel.
Bron
De vier joodse begraafplaatsen te Zaltbommel. De geschiedenis, de graftekens en de begravenen van C. Frankenhuis-van Scheijnen en E.E. Können (Stichting Cultuurhistorisch Erfgoed in de Bommelerwaard, Zaltbommel). ISBN 90 801857 1 X.
