Joure, monument bij de N.H. kerk

Vorm en materiaal
Het monument bij de N.H. kerk in Joure (gemeente De Fryske Marren) is een gedenksteen van natuursteen met in reliëf twee mannenfiguren.

Tekst
De tekst op de gedenksteen luidt:

‘HWANT MEI GOD EN
MEI MINSKEN HASTE
STRIDEN EN DOU HAST
OERMASTERE

U. BOONSTRA H. BROUWER
W. VAN DER BIJ J. EIJSINGA
W. HOF R. JUNG
G. KNOL J. LENOS
DR. H. PRAKKEN D. DE RUITER
S. DE RUITER H. TEXTOR
A. VAN DER VEEN H. VAN DER VEEN
JHR. J.C. VEGELIN
VAN CLAERBERGEN
H. DE VRIES K. WIND
S. VAN WIJNGAARDEN
Y. DIKKERBOOM

1940 – 1945’.

Het monument bij de N.H. kerk in Joure (gemeente De Fryske Marren) is opgericht ter nagedachtenis aan achttien medeburgers die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen zijn omgekomen.

De namen van de negentien slachtoffers luiden:

Uilke Boonstra, Hotze Brouwer, Willem van der Bij, Ynze Dikkerboom, Jan Eijsinga, Wiepke Hof, Richard Jung, Geert Knol, Jan Lenos, Hendrik Prakken, Dirk de Ruiter, Siebe de Ruiter, Hendrik Jan Textor, Andries van Veen, Hylke Watze van der Veen, Joachim Carel Vegelin van Claerbergen, Harm de Vries, Kornelis Wind en Sabe van Wijngaarden.

Uilke Boonstra werd geboren op 9 januari 1899 in Huizum. Hij was bouwkundig opzichter en makelaar in Joure. Tijdens de bezetting was Boonstra lid van de leiding van de Landelijke Organisatie voor hulp aan Onderduikers in Friesland en van de regionale Knokploeg. Op 1 februari 1944 werd hij gearresteerd. Na een halfjaar werd hij weer vrijgelaten, waarna hij doorging met zijn verzetswerk. Op 8 augustus 1944 werd hij op terugweg van Holland, waar hij een vluchtroute voor geallieerde piloten via Delfzijl-Engelsmanplaat naar Engeland had voorbereid, tijdens een controle op het station in Heerenveen gearresteerd. Vermoedelijk werd hij na zijn eerste vrijlating geschaduwd en vervolgens opgepakt op beschuldiging van spionage en sabotage. Op 18 augustus werd hij gefusilleerd, samen met de ter dood veroordeelde leden van de Evenhuisgroep te Leeuwarden. Met Krijn van den Helm en Jan Evenhuis behoorde Boonstra tot de grote figuren van het Nationaal Steunfonds en de L.O. In Joure is een laan naar Uilke Boonstra vernoemd.

Hotze Brouwer werd geboren op 28 mei 1910 in Akmarijp. Als veehouder op de Beatrixhoeve te Haskerhorne bij het Nannewijd had Brouwer een aandeel in het verbergen van de daar gedropte wapens in zijn boerderij. De slagzin die bij dit droppingsveld werd gebruikt, luidde: ‘Wie de schoen past, trekke hem aan.’ Tevens was hij medewerker van de L.O. Brouwer werd op 8 februari 1945 gearresteerd en overgebracht naar de gevangenis Crackstate in Heerenveen. Op 17 maart 1945 werd hij naar Doniaga overgebracht en daar samen met negen andere politieke gevangenen gefusilleerd. Brouwer werd begraven op de N.H. begraafplaats in Haskerhorne.

Willem van der Bij werd geboren op 18 april 1897 in Berlikum. Hij was het hoofd van de christelijke lagere school (sinds 1961 de Dr. Wumkesskoalle) te Joure van 1929 tot 1944. Van der Bij was lid van de L.O. in de gemeente Haskerland. Hij was een principieel man, die precies zei hoe hij over de maatschappij dacht, wat hem door de bezetter niet in dank werd afgenomen. In de nacht van 1 op 2 februari 1944 werd hij gearresteerd. Hij stierf in het concentratiekamp Neuengamme op 23 november 1944 en werd begraven op het Nederlandse ereveld van Friedhof an der Seelhorst te Hannover.

Ynze Dikkerboom werd op 10 augustus 1914 geboren te Oudehaske als zoon van een aannemer. In 1942 werd hij opgepakt en te werk gesteld in Duitsland. Tijdens verlof ontkwam hij en kwam in aanraking met het verzet. Bij een overval op het onderduikershol waar hij verscholen zat, kwam hij om het leven door een granaatontploffing op 14 oktober 1944.

Jan Eijsinga werd geboren op 29 januari 1920 in Wirdum. Hij sneuvelde als dienstplichtig soldaat op 10 mei 1940 te ‘s-Gravenhage en werd daar begraven op de Algemene begraafplaats.

Wiepke Hof werd geboren op 8 september 1916 in Echten. De 28-jarige winkelier in Echtenbrug was medewerker van de Knokploeg. In de avond van 13 juni 1944 werd het distributiekantoor in Kuinre leeggehaald. Roelof Knol (schuilnaam ‘Wim Reinders’) had zich in dit kantoor laten insluiten om ‘s avonds zijn makkers binnen te kunnen laten. De buit zat in een brandkast die de KP’ers ter plaatse niet open konden krijgen. Daarom vervoerden ze de brandkast op een bakfiets, gesleept door een personenauto, naar Echtenbrug. Hof bestuurde de bakfiets. Verder werkte hij mee aan het verspreiden van gedropte wapens die van het afwerpterrein in het Katlijker Schar kwamen. Op 3 januari 1945 deed de Sicherheitsdienst een inval in de woning van Hof, waar Luitjen Mulder en Roelof Knol waren ondergedoken. De drie mannen werden naar Heerenveen gebracht, waar in de gevangenis Crackstate zware verhoren volgden. Hof en Knol waren twee van de tien slachtoffers van de represaillemaatregel op het erf van de veehouder Schotanus in Doniaga op 17 maart 1945. Hof werd begraven op de N.H. begraafplaats in Echten.

Richard Jung werd geboren op 27 februari 1911 te Reichenberg in Tjecho-Slowakije. In 1942 kreeg hij een oproep om dienst te nemen in het Duitse leger, hetgeen Jung weigerde. Hij pleegde sabotage en werd gearresteerd. Jung zat opgesloten in diverse gevangenissen, waaruit hij ontslagen werd of wist te ontsnappen. Hij vluchtte door Duitsland en kwam bij Nieuweschans Nederland binnen. Na veel omzwervingen dook hij onder in het Schar, bij de familie Johannes Kuiper. Jung ontpopte zich als een moedig verzetsman, die steeds vrijwillig het gevaarlijkste werk wilde doen. Op zondag 15 april 1945 bood hij zich aan voor een verkenningstocht ten dienste van het Canadese leger, dat in de richting van de brug in Scharsterbrug oprukte. Jung ging te voet op verkenning. Zo nu en dan zocht hij dekking in de eenmansgaten in de berm van de weg. Toch bood een van de gaten geen voldoende dekking, waardoor de bezetter Jung zag en doodschoot. Op 18 april 1945 werd hij begraven op de N.H. begraafplaats te Sint-Johannesga. In Rotsterhaule is een weg naar Richard Jung vernoemd.

Geert Knol werd geboren op 12 november 1914 in Stiens. De wachtmeester bij de marechaussee in Joure was lid van de verzetsbeweging. Op 27 augustus 1944 werd een truck met oplegger in brand gestoken. Deze bevatte 253 radio’s en 40 luidsprekers, die na een gedwongen inlevering in het gemeentehuis van Haskerland waren opgeslagen en die vervoerd zouden worden naar Duitsland. Drie dagen later werd Knol (schuilnaam ‘Wietze’) door de bezetter gearresteerd, omdat hij werd genoemd als de man die vermoedelijk de Knokploeg over het transport had ingelicht. Bij fouillering vond men enkele exemplaren van het illegale B.B.C. nieuws. Hij werd naar het Scholtenhuis in Groningen overgebracht en aan een zwaar verhoor onderworpen. Knol bleef echter zwijgen. Op 9 september 1944 vond een schipper het stoffelijk overschot van Knol, gekleed in zijn uniform, in het Damsterdiep bij Ten Boer in Groningen. Hij werd begraven op de Algemene begraafplaats ‘Westermeer’ te Joure. In die plaats is ook een weg naar Geert Knol vernoemd.

Jan Lenos werd geboren op 14 november 1908 in Terband. Hij sneuvelde als dienstplichtige soldaat op 10 mei 1940 te ‘s-Gravenhage en werd daar begraven op de Algemene begraafplaats.

Hendrik Prakken werd geboren o 6 oktober 1907 in Oosterwolde. Hij was tandarts in Joure. Tijdens de bezetting had hij zijn telefoon ter beschikking gesteld aan het plaatselijk verzet. Op 2 februari 1944 werd dr. Prakken gearresteerd en naar het concentratiekamp Sachsenhausen gedeporteerd. Hij overleefde dit kamp, maar stierf op 12 juni 1945 in het Sint-Anthonius ziekenhuis in Sneek, aan de gevolgen van de doorstane ontberingen. Hij werd begraven op de Algemene begraafplaats te Oosterwolde.

Siebe de Ruiter werd geboren op 26 januari 1882 in Tjalleberd. Hij was veehouder in Oudehaske. Omdat zijn boerderij aan het water lag, kwam het verzoek van verzetsman Hotze Brouwer om een partij wapens te verbergen die later per schip afgehaald zouden worden. Siebe en zijn zoon Dirk (geboren op 25 september 1921 in Oudehaske) waren bij de vier wapendroppings aan het Nannewijd betrokken geweest. Vader en zoon werden gearresteerd en in Crackstate gevangengezet. Op 17 maart werden ze samen met acht andere gevangenen gefusilleerd in Doniaga. Zij werden begraven op de N.H. begraafplaats in Oudehaske.

Hendrik Jan Textor werd geboren op 21 oktober 1885 in Zutphen. Dokter Textor was half joods en betrokken bij de hulpverlening aan Duitse joden. Doordat hij verraden werd, werd hij gearresteerd en overgebracht naar de Scheveningse gevangenis, waar hij aan de gevolgen van een ziekte op 29 mei 1942 overleed. Hij werd begraven op de N.H. begraafplaats te Sint-Johannesga.

Andries van Veen werd geboren op 18 februari 1881 in Heerenveen. Begin februari 1944 werd de 63-jarige oud-postbesteller en eigenaar van het sigarenmagazijn ‘Cuba’ aan de Midstraat in Joure gearresteerd. De reden van zijn arrestatie moet gezocht worden in het openlijk naar voren brengen van zijn mening over de bezetter. Ook lichtte hij zijn klanten in, die hij allemaal kende en vertrouwde, over de berichten van de Engelse zender. Dit vertrouwen bleek niet gegrond. Op 1 februari 1945 stierf hij in het Kommando Oraniënburg van het concentratiekamp Sachsenhausen.

Hylke Watze van der Veen werd geboren op 27 januari 1899 in Amsterdam. Als gemeentearchitect van Haskerland wist hij kaarten uit het bevolkingsregister en blanco persoonsbewijzen te ontvreemden. Ook verspreidde hij het illegale blad De Vonk. Het is niet duidelijk geworden wat de oorzaak van zijn arrestatie is geweest. Er zijn aanwijzingen die in de richting van zijn openlijke vijandige houding tegenover de bezetter wijzen, maar ook verraad is niet uitgesloten. Van der Veen stierf op 18 januari 1945 in het concentratiekamp Neuengamme.

Jonkheer Joachim Carel Vegelin van Claerbergen werd geboren op 20 februari 1917 in Joure. Hij sneuvelde in Rotterdam op 15 mei 1940 en werd begraven op de Algemene begraafplaats ‘Westermeer’ te Joure.

Harm de Vries werd geboren op 4 november 1913 in Rotsterhaule. Hij sneuvelde te Dordrecht op 14 mei 1940 als dienstplichtige soldaat en werd begraven op de N.H. begraafplaats in Sint-Johannesga.

Kornelis Wind werd geboren op 24 december 1918 in Oldeholtpade. Hij sneuvelde te Ede op 10 mei 1940 als dienstplichtig soldaat en werd begraven op de N.H. begraafplaats in Terband.

Sabe van Wijngaarden werd geboren op 4 maart 1908 in Joure. Hij sneuvelde te Rhenen op 13 mei 1940 als dienstplichtig soldaat en werd begraven op het Ereveld Grebbeberg.

Onthulling
Het monument is onthuld op 3 mei 1952.

Wijzigingen
In 2012 is de naam Y. Dikkerboom toegevoegd aan het monument.

Locatie
Het monument is bevestigd op de noordmuur van de N.H. kerk, gevestigd aan de Midstraat in Joure (gemeente De Fryske Marren).

Bronnen

• Verzetsmuseum Friesland: www.verzetsmuseum.nl;
• Tekens aan de weg – Tekens aan de wand, C. Reitsma (Leeuwarden, 1980). ISBN 9033020009;
• de heer D. van der Duim.