Leusden, monument aan de Asschatterkade

Vorm en materiaal
Het monument aan de Asschatterkade in Leusden is een uit rode baksteen opgetrokken gedensteen met een kruis van witte natuursteen en een gedenkplaat van hardsteen.

Tekst
De tekst op het gedenkteken luidt:

‘VADER VERGEEF HET HUN
N.H. V.D. SALM
L.A. HERDER
J. WESSELS
P. WESSELS’.

Het monument aan de Asschatterkade in Leusden is opgericht ter nagedachtenis aan de vier medeburgers die hier op 27 april 1945 door de bezetter zijn gefusilleerd.

De namen van de vier slachtoffers luiden:

Lambertus Antonius Herder, Nicolaas Hubertus van der Salm, Johannes Wessels en Pieter Wessels.

In april 1945 waren de Canadezen in aantocht. Om het schootsveld uit te breiden ontruimde de bezetter de boerderijen van de families Van der Salm en Van Eyden. De boerengezinnen trokken in bij de familie Herder, die de derde boerderij op Hagenau bewoonde. De familie Van Eyden vertrok een paar dagen later naar Barneveld, dat al door de Canadezen bevrijd was.

De opmars van de geallieerden werd vertraagd door de op handen zijnde onderhandelingen te Achterveld. Op 27 april 1945, rond een uur of vier in de middag eiste de bezetter de onmiddellijke ontruiming van de boerderij van Herder, omdat werd vermoed dat er vanuit deze hoeve geschoten werd. De boerderij werd in brand gestoken. Onder begeleiding van Duitse soldaten verlieten zeventien mensen, waaronder veel kinderen, de boerderij. Ze mochten een paard en wagen meenemen om wat goederen te vervoeren. Ongeveer 75 meter voorbij de doorgang door de Asschatterkade moest de groep stil blijven staan. Vier mannen werden uit de groep gehaald en moesten achterblijven.

Drikus Middelaar moest van de bezetter verder rijden. Mevrouw Wessels werd door een ander lid van de groep voortgeduwd in haar invalidewagen. Toen ze op de Asschatterweg aankwamen, hoorden ze plots schoten. Men kreeg een bang vermoeden en besloot paard en wagen bij het huis van Brouwer achter te laten, omdat men daarmee niet over de noodbrug van het Valleikanaal kon. Tijdens het uitspannen van het paard schoot de bezetter vanuit het huis van Brouwer het paard dood. Over de noodbrug gingen ze richting Hamersveld. Daar splitste de groep zich.

Familie Van der Salm kon via de boerderij van Vrijhoef die avond de pastorie van de R.K. kerk bereiken. Ze werden bij familie ondergebracht. Mevrouw Herder met haar kind, mevrouw Wessels en Drikus Middelaar werden die nacht met paard en wagen door Duitse soldaten voor verhoor naar Amersfoort overgebracht. Toen de wagen in de binnenstad van Amersfoort kantelde, is mevrouw Wessels ernstig gewond geraakt. Zij werd overgebracht naar het Sint-Elisabeth Ziekenhuis, waar zij op 6 mei 1945 overleed. Het verhoor van Drikus Middelaar en mevrouw Herder leverde niets op. Zij mochten naar Hamersveld terugkeren.

Op 11 mei 1945 werden de stoffelijke overschotten van de vier gefusilleerde mannen begraven op de R.K. begraafplaats in Hamersveld. Daar werd ook het lichaam van mevrouw J.B. Wessels-IJselendoorn ter ruste gelegd.

Oprichting
De oprichting was een initiatief van jonkheer A.J. de Beaufort en jonkvrouw A. de Beaufort. De gelden zijn onder meer bijeengebracht door de inwoners van Asschat.

Onthullng
Het monument is onthuld in het voorjaar van 1946.

Locatie
Het monument aan de Asschatterkade bevindt zich nabij het erf van boerderij Asschatterweg 217 te Leusden. Het gedenkteken is alleen te bereiken op 4 mei tijdens de dodenherdenking.

Bronnen

• Gemeente Leusden;
• Oorlogsmonumenten in de Provincie Utrecht van Ingrid van Beuzekom, Roland Blijdenstijn en Rob van Olderen. Stichtse Monumenten Reeks (Utrecht, Uitgeverij Matrijs, 1995). ISBN 90 5345 062 9;
• Zichtbaar Verleden – oorlogsmonumenten in de gemeente Leusden van M. Vroon-Roubos (Amersfoort, gemeente Leusden, 1990).