Overveen, Eerebegraafplaats

Vorm en materiaal
De Eerebegraafplaats in de Kennemerduinen bij Overveen (gemeente Bloemendaal) herbergt de graven van 372 gefusilleerde verzetsmensen. De volgende onderdelen maken deel uit van de begraafplaats:

• een klokkentoren met bronzen luidklok;
• een houten kruis;
• een bronzen urn;
• een vlaggenmast;
• een gedenkmuur met vier natuurstenen plaquettes.

De urn bevat onder meer asresten uit het crematorium van Vught.

Teksten
Op de gedenkmuur is een tekst (Bericht aan de levenden) aangebracht die is geschreven door H.M. van Randwijk, een van de leiders van de verzetsgroep en het illegale blad Vrij Nederland:

‘HET GEBEURDE IN DE MEIDAGEN VAN HET JAAR 1940.
DUITSE SOLDATEN, OVERMACHTIG IN BEWAPENING EN GETAL, OVERROMPELDEN NEDERLAND. KONINGIN EN MINISTERS WEKEN UIT NAAR ENGELAND EN ZETTEN VANDAAR, MET EENHEDEN VAN KRIJGSMACHT EN KOOPVAARDIJ, TEZAMEN MET ONZE BONDGENOTEN, DEN STRIJD VOORT. IN HET BEZETTE LAND WERDEN DE ORGANISATIES VAN VRIJE BURGERS DOOR DEN VIJAND ONTBONDEN. DE WETTEN ONTKRACHT. DE KERKEN BEDREIGD. DE PERS GEMUILKORFD EN DE VRIJE BEOEFENING VAN WETENSCHAP EN KUNST VERBODEN. MEER DAN HONDERDDUIZEND NEDERLANDERS VAN JOODSEN BLOEDE WERDEN IN DEN DOOD GEJAAGD. HONDERDDUIZEND MANNEN VOOR DWANGARBEID GEVANGEN’

‘TOEN STONDEN ER IN HET MIDDEN DES VOLKS MANNEN EN VROUWEN OP…
TEGEN HET GEWELD DES VIJANDS STELDEN ZIJ OVERTUIGING EN GELOOF, TEGENOVER HET GERMAANSE HEIDENDOM HET GETUIGENIS VAN CHRISTENDOM EN HUMANISME, TEGENOVER DE GEORGANISEERDE MILJOENEN DE ONVERVANGBARE WAARDE VAN DEN MENS – VREEDZAME BURGERS WERDEN BRANDSTICHTERS, SABOTEURS EN SPIONNEN. ZIJ HOEDDEN HET VRIJE WOORD IN ILLEGALE GESCHRIFTEN, HIELPEN DE VERVOLGDEN, VERDEDIGDEN HET RECHT DER OUDERS IN DE OPVOEDING, HET AMBTSGEHEIM VAN DEN ARTS EN DE VRIJE PREDIKING VAN HET EVANGELIE.’

‘DANK ZIJ HEN WAS NEDERLAND IN DIE DAGEN, GEMARTELD EN VERNEDERD, NOCHTANS VRIJER EN WEERBAARDER DAN OOIT…
DOOR DEN VIJAND VOGELVRIJ VERKLAARD, WERKEND IN GEBREKKIG GEORGANISEERD VERBAND, MET GEEN ANDEREN MEESTER DAN HET GEWETEN, WEERSTONDEN ZIJ DEN DUITSEN AANSLAG OP ONS VOLKSBESTAAN, GAVEN DEN TWIJFELMOEDIGEN ZEKERHEID, DEN ZWAKKEN KRACHT EN DEN OPGEJAAGDEN BESCHERMING – VELEN VAN HEN STIERVEN IN GEVANGENSCHAP OF VOOR HET VUURPELOTON. WEINIGEN KONDEN IN DEZE RUSTPLAATS VERGADERD WORDEN.’

‘VERWIJL NIET TE LANG BIJ HET VERDRIET OM HEN, DIE WIJ MISSEN…
ZOEK DAAR WAAR NEERLANDS VOLK LEEFT EN WERKT. ZIE HOE WIJD ZIJN LAND IS, HOE HOOG ZIJN HEMEL, HOE DICHTBIJ HET RUISEN VAN DE GEWELDIGE ZEE. IN DEZE GEWESTEN ZIJN VREDE EN VRIJHEID GROOT GEWORDEN. ZIJ ZIJN DE VRUCHTEN VAN GEESTELIJKE ZUIVERHEID, EERLIJK DENKEN, NAASTENLIEFDE EN GELOOF. BEDENK, DAT HETGEEN GISTEREN BEDREIGD WERD, HEDEN EN MORGEN OPNIEUW IN GEVAAR KAN VERKEREN. BESCHERM HET EN WEES WAAKZAAM. TOT ZOLANG MOGE HET PAD, DAT TOT DEZE STILLE PLEK LEIDT, BEGAANBAAR BLIJVEN VOOR DE VOETEN VAN ALLEN, DIE ZICH HIER BEZINNEN OP DE WAARDE VAN VRIJHEID EN GERECHTIGHEID.
DAARTOE HELPE ONS GOD…’

Eén grafsteen draagt het opschrift:

‘TER HERINNERING AAN DE VRIENDEN VAN HET VERZET
DIE NA HUN STRIJD VOOR DE VRIJHEID
NIET GEVONDEN OF DIE ELDERS RUSTEN’.

Onder deze steen ligt geen stoffelijk overschot.

Symboliek
Het kruis is niet alleen een symbool van het christelijke geloof, maar herinnert tevens aan het offer dat de oorlogsslachtoffers brachten voor een leven in vrijheid.

De Eerebegraafplaats in de Kennemerduinen bij Overveen (gemeente Bloemendaal) herinnert aan 372 verzetsmensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de bezetter zijn gefusilleerd. Met de herbegraving van Hannie Schaft (de enige vrouw onder de gefusilleerden) is de bijzetting van hun stoffelijke resten herdacht.

Namenlijst van de verzetsstrijders die (her)begraven zijn op de Eerebegraafplaats:

H. Abbink, N. Akkerman, J. Alkema, A.W. Ammerlaan, C.R.Z.P. Amsingh, W.J.C. Arondeus, M. Aassies, H. van Asten, H. Baars, J. Bais, J. Bak, S.J.P. Bakker, S. Bakker, C.P. Bakker, A. Bakker, L. Bakker, Abr. Zn. Balder, Abr.zn, C.L. Barentsen, B.P. de Beaufort, C.F. Becker, G. de L. Beek, G. de Beer, A.W. Beernink, L.A. Berben, P. Bergman, F. Bergsma, Z. Besterveld, F. Beukman, J. W. Beunders, B. van Beveren, H.J. Blaauwgeers, E. Blanken, R. Bloemgarten, D. Blom, J. Boekman, L.D. Boissevain, G.W. Boissevain, J.K. Boissevain, A.P. Bons, D. Bons, P.H. de Booij, P. Booy, J.J. Bos, J.P. Bos, L. Bosch, A.M. Bosse, J. Bottema, D. Botterweg, W. Brandligt, H. van Brenk, W. van Breukelen, K.M. Breur, C. v.d. Brink, P.F. Britteijn, A.T. Broeckman, H.G. Broekhuijsen, A. Bronkhorst, J. Brouwer, D. Brouwer, D.A. de Bruijn, D.J. Buis, R. Cijfer, F.C.C.M. Coelen, P.A. Coronel, J.P. Coté, G.A. Degens, C.F.M. Diemel, H. van Dijk, H. Dirkzwager, C.W. Dobbinga, G. Docter, J.A. Dol, W.J.H. Dons, A.J. van Doorn, A.A. van Doorn, H.J.E. Dopheijde, W.J. van Dorsten, R.W. Douma, C. Douma, F. Duwaer, H.J. Eeltjes, H. van Ees, W. Eggink, A.A. Eijffinger, J.R.C. van Eijk, P.J. Elias, J.C.G. Eshuys, J.G. Eskens, J.H. Faber, J.C.H. Fleer, M.D. Fleer, A.H. Frankenmolen, A. Frans, J.T.F. Friederich, L.H. Fryda, B.G.J. Genemans, W.F. Gerresse, H.H. Gerssen, H.H. Geul, D. de Geus, M. van Gilse, A.J. van Ginkel, T. van Gogh, A.H.A. Goldberg, J. Goris, P. Gorter, G.J. Gorter, H.M.J. Gottlieb, C. Goudriaan, K. de Graaf, K. Gröger, C.H. de Groot, G.L. van Grouw, P.G.S. Guermonprez, P.J.H. Gulikers,

J.T. de Haan, J.I. de Haan, L.T. Haan, H.J. Habraken, J.W. Hageman, H. Halberstadt, W. van Hall, F.A.M. v.d. Ham, L.A.R.J. van Hamel, J.J. Hamelink, W. Hanegraaf, J.C.H.F. van Hanxleden Houwert, C.C. Hartog, P. Hartog, C. Hartogh, J.W.J. van Heeren, H. Heerschop, J.P. Heijboer, J.J. Heijdra, H.P. Heinen, A.C. Hijner, J. Hissink, A.A.M. Hoekstra, H.A. Hoekstra, G. Hoffman, B. Hollander, A.A.G. Hommerson, J. Hoogendoorn, G. Hoogstraaten, C. ten Hoope, J.L. Hordijk, H.P. Hos, E.F. la House, J. Huese, D. Hulsman, H.J. Hülsmann, J. v.d. Hulst, P.J. Huybrecht, H. M. Immig, C.W. Ittmann, J.W. Jansen, Th. Jansen, J.T.J. Janssen, W.H. Jiskoot, C. de Jong, H.R. de Jong, J. de Jonge, J. zn. N.J. Jonk, G.C. Jonker, J. Joosten, D.H.L. Jupijn, J.C. Kalshoven, A.J. v.d. Kamer, E.H. Kan, J.P. van KAan, A. Kapitein, J.C. Karman, H. Katan, L. van Keimpema, J.L. Kemper, J.S. Keune, F.A.H. Keve, S. Klein, G.W. Kleisen, E.A. Klijzing, J. Kloos, J. zn. R.A. Kollewijn, P.G. Koning, G. de Koning, A. de Koning, P.A.H. de Koning, D. Koomen, D.M.R.H. Kroon,, H. Kruizinga, J. Kuijper, S. Kuiper, A.K. Kuiper, J. Langedijk, W.S. Lans, L. Lauwerens, A.J. van Leeuwen, J.A. van Leeuwen, B. Lenderink, W. Lengton, H. Lannep, C.L.J. van Lent, M. Lijnema, K. Limperg, L. Limpers, H.W. Lindeman, J. Lodder, A. Lotz, J. Luyten, M. van Marle, J.H.A. Mathôt, W.T. Meedendorp, J.A.A. van Meeteren, A.F.J. Meierdrees, F. Meijer, H.J. Meinardi, J. Melkman, J.D. van Melle, S.M. Middelhoff, J. Miedema, J.M.H. van Mierlo, N. Molenaar, M. Molenkamp, J.A. Moltzer, H.H.B. Mom, L.P. Mooi, J.N. van Muijen, E.S.A. van Musschenbroek,

A.C. Naarstig, J.T. v.d. Neut, T.P. Nieland, F.S. van Nierop, F. Nieuwenhuijsen, J.J. van Nijendaal, R.T. Oost, B. Oosthoek, G.D. Oswald, J.W. Oudenaller, P. Ouwerkerk, J.H. Overdiek, J. Overeem, J. Pardoen, F. ten Pas, K. Pekelharing, L. Peper, G. Philipsen, M.J. Pieroen, P.M. Pijpers, A.M. Pleyte, F. Ploeger, W.H. Pommerel, P.A.M. Pooters, J. Post, M. Post, C.C. Poulie, R. Prins, H. Prins, H. Prins, A. Prins, H. Raak, M. Raben, A.C. Regenboog, L. Reidsma, A.C.J. Reitsma, D. Remiëns, R. Rempt, G. Riezenos, F. Rijk van Ommeren, M. de Rijke, D.J. van Rijswijk, L.G. Rima, J.F. Ris, K. Ritzema, F. Robbe, J. Roemer, W.A. Rohaan, J.A. Roman, H.A. Romp, L. Rondaan, P.A. Roodenburgh, A.J. de Rooij, J.P.J. van Roon, C. Roos, A.P. Rooth, W.H. de Rooij, H. Rot, A.J. Rozeman, K. Rozendaal, H. Ruys, H.F. Ruys, Joris A. Ruyter, J. Ruyter, G.J. Sanders, J.J. Schaft, T.J. Schamp, A.A. Scheepstra, J. Schimmel, J.P. Schipper, J.G. Schippers, L. Schrander, C.W.H. Schreuder, G. Schuil, S.C.P. Schwitters, K.B. van Seventer, J. v.d. Sloot, J.G. Smitt, J.M. Smoorenburg, J. Smuling, N. Snijders, T.H. Sonderen, J.H. Sonderen, W.P. Speelman, B.P.M. Speet, G.C. Stapel, G.M. Steen, J.L. Steets, J. Stevense, J.G. Stil, P.A. Stokhof, J.A.C. Stokmans, R. Stroethoff, H. Sturm, H.C. Swart, V.A. van Swieten, A.O.H. Tellegen, W.A. de Tello, H.E. Temme, O.T. Thomson, G.H. van Tiel, C. Tijmes, P.J. Trap, T. Treffers, J.B. Varwijk, M. Vaumont, C. v.d. Vechte, G.J. v.d. Veen, R. van Veenendaal, J.N. Veldman, W.J. van Velzen, P. van Velzen, W. Venema, H.J. Verkuyl, M. Verkuyl, A. Vermaat, K.R. Verschuur, J. Versfelt, H. Verwoerd, L. Verwoerd, A.P. de Visser, A.C. Vlasman, H.L.J. de Vries, C.J. Vries, O.P. Vrolijk, A.B. van Waarden, J. Wagenaar, J.L. van Weerdenburg, L.J.M. .v.d Weijden, J.C.L.K. van Welij, W.W. Wessel, G.J. van Wetering, K. Wever, H. Wipper, H.J.A.C. Wittebol, D. Wolters, T.K. Wortman, E.E. Woutman, W. v.d. Zee, J. Zeeuw, ZF.A.A. v.d. Zeijden, A. v.d. Ziel, A.J.L. van Zomereb, J. v.d. Zwaag en J.C. Zwanenburg.

Oprichting
Aanleiding voor oprichting van het monument was de ontdekking in de meidagen van 1945 van een aantal massagraven in de Kennemerduinen van Bloemendaal en Overveen, waarin 422 gefusilleerde verzetsmensen begraven lagen. De meesten van hen vonden in de laatste maanden voor de bevrijding de dood. In totaal zijn er 45 vindplaatsen. De identificatie was geen eenvoudige opgave en stond onder leiding van de Haarlemse chirurg en oud-verzetsman dr. H. Wamsteker. Van slechts twee mensen is de identiteit nog onbekend. De Eerebegraafplaats bevindt zich in de omgeving van deze massagraven. Het grondgebied is een geschenk van de Erven Van der Vliet.

De klok, die bij plechtige herdenkingen wordt geluid, is in 1647 gegoten door Assuerus Koster te Amsterdam. De luidklok is de oude torenklok van het voormalige Bloemendaalse raadhuis aan de Korte Zijlweg in Overveen.

Onthulling
De eerste herbegrafenis op de Eerebegraafplaats vond plaats op 27 november 1945, in het bijzijn van Hare Majesteit Koningin Wilhelmina, Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Juliana en Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Berhard. De voltooiing van de begraafplaats werd op 31 oktober 1953 herdacht met de onthulling van in de muren aangebrachte gedenkplaten door minister-president dr. W. Drees. Er zijn 422 mensen gevonden in de duinen, ook elders gevonden oorlogsslachtoffers zijn op de Eerebegraafplaats begraven. Sommige slachtoffers zijn, op verzoek van familieleden, bij hun woonplaats of bij de plaats van executie begraven. Omgekeerd zijn ook gevallenen bij de kameraden uit dezelfde verzetsgroep bij elkaar begraven op de Eerebegraafplaats. Het aantal graven is 372. De Erebegraafplaats staat op de lijst van Nationale Monumenten.

Locatie
De Eerebegraafplaats neemt een speciale plaats in binnen het Nationaal Park Zuid-Kennemerland. De begraafplaats ligt aan de noordzijde van de Zeeweg te Overveen (gemeente Bloemendaal). Mindervaliden moeten rekening houden met een steile helling. Openingtijden:

• april t/m september: 9.00-18.00 uur;
• oktober t/m maart: 9.00-17.00 uur.

Bronnen

• Gemeente Bloemendaal;
• Stichting ‘De Eerebegraafplaats te Bloemendaal’;
• Stichting Nationale Herdenking te Bloemendaal;
• ‘In deze duinen slapen onze doden’ van verslaggeefster Willemien Spook uit het Haarlems Dagblad van 4 mei 1993;
• Sta een ogenblik stil… Monumentenboek 1940/1945 van Wim Ramaker en Ben van Bohemen. (Kampen, Uitgeversmaatschappij J.H. Kok Matrijs, 1980). ISBN 90 242 0185 3;
• www.hannieschaft.nl;
• Stichting Dodenakkers.nl.