Het monument
Vorm en materiaal
Het ‘Keienmonument’ in Apeldoorn (gemeente Apeldoorn) bestaat uit grote en kleine veldkeien die piramidevormig in een sterk gloeiend talud zijn aangebracht. In een van de grote keien is een kruis gebeiteld en op de andere stenen zijn vijftien namen aangebracht. Het monument wordt omgeven door struikgewas en jonge bomen.
Teksten
Op de eerste zwerfkei is een groot kruis aangebracht. De tekst luidt:
‘DOOR ‘S VIJANDS
HAND GEVALLEN
OP 2 DEC. 1944′.
Op de tweede zwerfkei staan de namen van twaalf verzetsmensen en een Amerikaanse militair:
‘A.L. ANSEMS
J. BALK
P.H. CORTS
H.G. DROST
J. ENGELAAN
L.J. KLEIBOER
T.J. KROEZE
S. POSTMA
J.D. SUYLING
H. VERSCHOOR
J. VOS
G. WESTDIJK
J. van ZANTEN
BILL F. MOORE U.S.A.’
Op de derde, kleinere zwerfkei staan de namen van drie verzetsmensen:
’28 NOVEMBER 1944
J. VAN BIJNEN (FRANK)
S. ESMEIJER (PAUL)
H. VERSCHOOR (HUIBERT)’.
Wijziging
Oorspronkelijk bevond het monument zich aan de Frankenlaan. In 2008 heeft de gemeente Apeldoorn deze straatnaam gewijzigd in de Sportlaan. De naam van Huibert Verschoor is pas in 1985 op een van de stenen aangebracht.
De geschiedenis
Het Keienmonument in Apeldoorn is opgericht ter nagedachtenis aan vijftien verzetsmensen en een Amerikaanse militair die in de strijd tegen de bezetter om het leven zijn gekomen.
De namen van de zestien slachtoffers luiden:
A.L. Ansems, J. Balk, Johannes Arnoldus van Bijnen, P.H. Corts, H.G. Drost, J. Engelaan, Samuel Esmeijer, L.J. Kleiboer, T.J. Kroeze, Bill F. Moore, S. Postma, J.D. Suyling, Huibert Verschoor, J. Vos, G. Westdijk en J. Van Zanten.
Samuel Esmeijer was een jonge adjunct-inspecteur van politie in Rotterdam. In september 1943 is hij ondergedoken en heet hij zich aangesloten bij een verzetsgroep rondom het illegale blad ‘Trouw’. Onder de schuilnaam ‘Paul’ werd hij leider van een Rotterdamse Knokploeg, die betrokken was bij een sabotagegroep die onder meer overvallen pleegde op de gevangenissen aan de Noordsingel en het Haagsche Veer.
Johannes Arnoldus (schuilnaam ‘Frank’) van Bijnen was een belangrijke verzetsman die eerst een leidende rol had bij de ‘Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers’ en later vanuit de landelijke KP betrokken is geweest bij allerlei sabotageacties.
Op 28 november 1944 heeft Samuel Esmeijer (leider van een Rotterdamse Knokploeg) samen met enkele kameraden, waaronder Frank van Bijnen, in Apeldoorn een overval op de Willem III-kazerne voorbereid. In de kazerne waren veel Duitse militairen gelegerd. Ook zaten in de kazerne leden van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten gevangen. Zij waren op 22 november 1944 door de Sicherheitsdienst gearresteerd tijdens een vergadering van het verzet in het gebouw van de Kamer van Koophandel in Utrecht. Om deze kopstukken te bevrijden, wilde het landelijke verzet een overval plegen op het complex.
Geen eenvoudige taak, want het terrein was zwaar bewaakt. Tijdens de verkenning ter voorbereiding van de overval werd de groep betrapt. In het vuurgevecht dat volgde, kwamen Esmeijer en later ook Van Bijnen om het leven. Huib Verschoor, die de mannen naar de kazerne had gereden, werd aangehouden en in een kleine cel met nog dertien andere gevangenen geplaatst. Om een nieuwe overval te voorkomen werden vier dagen na de schietpartij twaalf verzetsstrijders en een Amerikaanse vlieger uit hun cellen gehaald en net buiten de kazernepoort gefusilleerd.
In 1950 wordt Johannes Arnoldus van Bijnen postuum onderscheiden met het ridderkruis der 4e klasse van de Militaire Willemsorde. Op 31 augustus 1985, de Dag van het Verzet, krijgt een deel van het kazernecomplex aan de Berghuizerweg in Apeldoorn een nieuwe naam: Frank van Bijnenkazerne. Samuel Esmeijer is het symbool geworden van de ‘goede’ Nederlandse politieman in bezettingstijd. Na de oorlog is Esmeijer postuum onderscheiden met het Verzetskruis. Een tweede eerbewijs voor de aspirant-politieofficier Esmeijer is de naamgeving van de Nederlandse Politie Academie op de Kleiberg in Apeldoorn.
Onthulling
Het Keienmonument werd op 2 december 1946 door Ab Kleisen van de Apeldoornse afdeling van de Gemeenschap van Oud Illegale Werkers aan de Gemeente Apeldoorn, in de persoon van burgemeester A.L. des Tombe, overgedragen.
Herdenking
Jaarlijks vindt er op 28 november een herdenking bij het monument plaats.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument is geplaatst aan de Sportlaan, op het talud van een aarden wal in de buurt van de ingang van de koning Willem III-kazerne.
Bronnen
- Koninklijke Marechaussee;
- Apeldoorn Monumenten van L.P. van Oppen e.a. (Apeldoorn, 1990);
- Informatie afkomstig van de heer H. van Vulpen;
- www.apeldoornendeoorlog.nl;
- Apeldoorn ’40-’45, het verhaal achter de Apeldoornse oorlogsmonumenten van Jan Heerze en Jelle Reitsma (Apeldoorn, 2006).
