Het monument
Vorm en materiaal
Het ‘Monument voor Poolse Militairen’ in Axel (gemeente Terneuzen) is een bronzen beeld van een achterovervallende, naakte mannenfiguur. Het beeld is geplaatst op een voetstuk van natuursteen.
Tekst
De tekst op het voetstuk luidt:
‘AAN POLEN’S ZONEN
DIE OP DEZE GROND
VOOR ONZE VRIJHEID
TOT DEN DOOD TOE
STREDEN.’
Symboliek
Het monument verbeeldt het gestolde stervensmoment van een mens. De fractie van een seconde waarin een man het laatste verliest: zijn naakte bestaan.
Restauratie
De tekst op de sokkel was na tientallen jaren onleesbaar geworden. Nadat het gehele monument werd gerenoveerd, werd de tekst opnieuw aangebracht.
Wijziging
Bij de renovatie van het monument is de tekst uitgevoerd in natuursteen in plaats van zandsteen.
De geschiedenis
Het ‘Monument voor Poolse Militairen’ in Axel (gemeente Terneuzen) is opgericht ter nagedachtenis aan 25 Poolse soldaten van het 10e Regiment Poolse Dragonders, die op 17 september 1944 bij het forceren van het kanaal Axel-Hulst zijn gesneuveld. Zij waren betrokken bij de bevrijding van Axel op 19 september 1944.
Op 6 juni 1944 landden de geallieerden in Normandië. Na D-Day (decision-day, ofwel de dag van de beslissing) rukten de geallieerde troepen op in noordelijke richting. Op 12 september overschreden Amerikaanse troepen de Nederlandse grens. De opmars leek niet meer te stuiten. Operatie ‘Market Garden’ volgde, een groot offensief van 17 tot 26 september 1944 waarmee de geallieerden een bruggenhoofd over de grote rivieren in Nederland wilden veroveren door met luchtlandingstroepen in een bliksemsnelle aanval bruggen in Noord-Brabant en Gelderland veilig te stellen en met grondtroepen over deze bruggen op te rukken naar het IJsselmeer. Bij de Amerikanen verliep alles vrij goed. De bruggen over de Maas en het Maas-Waalkanaal bij Heumen en de meeste bruggen in de omgeving van Eindhoven vielen in hun handen en na harde strijd ook de Waalbrug bij Nijmegen. Maar de Rijnbrug bij Arnhem bleek een brug te ver. De Engelse para’s werden verrast door Duitse pantsertroepen en moesten zich onder zware verliezen terugtrekken in de Betuwe. Nadat de Slag om Arnhem werd verloren, is de aanval gestokt.
Zeeuws-Vlaanderen
Ondertussen woedde er van 16 september tot 2 november 1944 een zware strijd in Zeeuws-Vlaanderen, waar de bezetter zich met hand en tand verzette. Dit had grote verwoestingen tot gevolg. Axel werd bevrijd door Poolse troepen van de Eerste Poolse Pantserdivisie. De strijd duurde vier dagen. De beslissende aanval ten oosten van Axel werd ingeleid met zwaar artillerievuur. De stadhuistoren werd daarbij door een granaatinslag beschadigd. In het gat werd een jaar later een gedenksteen aangebracht.
Oprichting
De totstandkoming van het monument verliep moeizaam. Aangezien het om een naakte figuur ging, rees er al spoedig oppositie tegen het originele ontwerp. De oorspronkelijk kunstenaar trok zich terug en Cephas Stauthamer nam de opdracht over.
Onthulling
Het monument is onthuld op 18 september 1948 door kolonel dr. Zdzislaw Matthieu Szydlowski, ‘de bevrijder van Axel’.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument is geplaatst op de hoek Zeestraat/Oranjestraat te Axel (gemeente Terneuzen).
Bronnen
- Voormalige gemeente Axel;
- Van obelisk tot oorlogsgraf – Kleine monumenten en ornamenten in Zeeland, deel 2 van Jan J.B. Kuipers en Peter Sijnke (Provincie Zeeland, oktober 2002). ISBN: 90-71565-70-x.
