Het monument
Vorm en materiaal
‘De Ugchelense Kei’ in Ugchelen (gemeente Apeldoorn) is een gedenksteen. Op de zwerfkei is een bronzen plaquette met kruis bevestigd.
Tekst
De tekst op de plaquette luidt:
‘GEVALLEN VOOR HET VADERLAND
C. BROUWER 12 MEI 1940
G.P. DUURING 31 JULI 1942
B.J.A. HUIJGEN 12 APRIL 1945
A. VAN VELSEN 13 APRIL 1945’.
Wijzigingen
In 1997 is de zwerfkei met het oog op de verkeersveiligheid een klein stukje verplaatst en is er een kleinschalig parkje omheen aangelegd.
De geschiedenis
‘De Ugchelense Kei’ in Ugchelen (gemeente Apeldoorn) is opgericht ter nagedachtenis aan vier medeburgers die tijdens de Tweede Wereldoorlog in de strijd tegen de bezetter zijn omgekomen.
De namen van de vier slachtoffers luiden:
Cornelius Brouwer, Gilles Pieter Duuring, Barend Jan Antonie Huygen en Antoon van Velsen.
Soldaat Cornelius Brouwer was in de meidagen van 1940 gelegerd op de Grebbeberg. Dit was een belangrijke verdedigingslinie waar tijdens de inval van de bezetter hard is gevochten. De 207e Duitse infanteriedivisie had de opdracht dit gebied te veroveren. In de nacht van 10 op 11 mei barstte het artillerievuur los. De Nederlandse bataljons waren echter onvoldoende bewapend en verloren de veldslag. Bijna vierhonderd Nederlandse militairen sneuvelden. Cornelius Brouwer diende bij 2-II-46 R.I., een infanterie regiment wat gemobiliseerd en stellingen had bij Opheusden. Volgens het dagboek van reserve-Kapitein P. van Kleef, commandant 2-II-46 R.I., sneuvelde de dienstplichtige Cornelis Brouwer in de nacht van 10 op 11 mei 1940. Bij het aanroepen door een Nederlandse schildwacht gaf Brouwer geen antwoord waarop de schildwacht het vuur opende waarbij Brouwer dodelijk in de buikstreek werd getroffen. Hij stierf dezelfde dag in het ziekenhuis van Tiel. Na eerst in Tiel te zijn begraven is Cor Brouwer nog tijdens de oorlog herbegraven op begraafplaats ‘Heidehof’ in Ugchelen.
In het najaar van 1940 richtte dokter Gilles Pieter Duuring de ‘verzetsgroep Duuring’ op. Deze groep was vooral betrokken bij het verzamelen en doorgeven van militaire gegevens. Zodoende heeft Ugchelen in de Tweede Wereldoorlog een centrale rol gespeeld binnen de inlichtingendienst. In maart 1942 kwam geheim agent De Graaf naar Apeldoorn om te praten over het plaatsen van een zender in het bos bij Ugchelen. Maar De Graaf bleek een verrader te zijn, waardoor dokter Duuring samen met twee andere verzetsleden (J.F.J. Damm en K. Vermaat) door de Sicherheitsdienst werd gearresteerd. Zij werden op 26 juni 1942 door de Krijgsraad in Amsterdam ter dood veroordeeld. De aanklacht luidde: ‘spionage ten gunste van de vijand van het Derde Rijk’. Op 31 juli 1942 zijn zij samen met vijf andere verzetsmannen gefusilleerd. Op 7 maart 1952 is dokter Duuring onder grote belangstelling op de begraafplaats ‘Heidehof’ in Ugchelen herbegraven. Na de bevrijding werd de Koudhoornlaan in Ugchelen omgedoopt in de G.P. Duuringlaan.
Verzetsmannen Barend Jan Antonie Huygen en Antoon van Velsen zijn vlak voor de bevrijding door de bezetter om het leven gebracht. Jan Huygen had zich aangesloten bij de Landelijke Organisatie voor hulp aan Onderduikers. In de middag van 11 april 1945 werd hij door de bezetter gearresteerd, omdat in zijn kelder een kapotte zender was gevonden. Antoon van Velsen werd tijdens de bezetting opgeroepen om als dwangarbeider in de Krupp-fabrieken in Essen te werken. Bij een verlof in Nederland dook hij onder en werd lid van de ‘Verzetsgroep Mulder’. Op 11 april 1945 werd Van Velsen gearresteerd. Huygen en Van Velsen hebben de bevrijding niet meer meegemaakt. Toen de Canadezen naar Apeldoorn oprukten, heeft de Sicherheitsdienst hen vlak voor vertrek met 14 andere gevangenen in het Kruisjesdal omgebracht.
Onthulling
De zwerfkei is omstreeks 1918 op deze locatie geplaatst. De plaquette is eraan toegevoegd op 28 maart 1947, waarmee de zwerfkei een oorlogsmonument werd.
Jaarlijks vindt er op of rond 17 april, de dag van de Ugchelse bevrijding, een herdenking plaats bij het monument.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument is geplaatst op de hoek Ugchelseweg/Hoenderloseweg te Ugchelen (gemeente Apeldoorn).
Bronnen
- De heer H. van Vulpen;
- De heer Jelle Reitsma;
- Apeldoorn Monumenten van L.P. van Oppen e.a. (Apeldoorn, 1990);
- Sta een ogenblik stil… Monumentenboek 1940/1945 van Wim Ramaker en Ben van Bohemen. (Kampen, Uitgeversmaatschappij J.H. Kok Matrijs, 1980). ISBN 90 242 0185 3;
- www.apeldoornendeoorlog.nl;
- Apeldoorn ’40-’45, het verhaal achter de Apeldoornse oorlogsmonumenten van Jan Heerze en Jelle Reitsma (Apeldoorn, 2006);
- Website De Slag om de Grebbeberg.
