Het monument
Vorm en materiaal
Het 'Centraal Monument' in het Oranjepark te Apeldoorn is een bronzen beeld van een mannenfiguur die in hoopvolle verwachting de vlag ontrolt. Zijn blik is naar het oosten gericht, vanwaar de bevrijding wordt verwacht. Het beeld is geplaatst op een voetstuk.
Tekst
De tekst op het voetstuk luidt:
'1940-1945 VOOR HEN DIE VIELEN'.
Symboliek
Met het beeld wordt uitdrukking gegeven aan het besef dat vrede en vrijheid niet vanzelfsprekend zijn.
De geschiedenis
Het 'Centraal Monument' in het Oranjepark herinnert de inwoners van Apeldoorn aan de Tweede Wereldoorlog en aan de circa 2500 Apeldoornse medeburgers die door oorlogshandelingen zijn omgekomen. Tevens herinnert het monument aan de bevrijding van de stad.
Oprichting
Vlak na de bevrijding in 1945 nam burgemeester Quarles van Ufford het initiatief een monument op te richten waarmee alle gevallenen uit de Tweede Wereldoorlog in Apeldoorn zouden worden herdacht. Het benodigde geld werd snel bijeengebracht. Er werd besloten het monument bij het nog te realiseren nieuwe raadhuis te plaatsen. Met de besluitvorming over de plaats van dat nieuwe raadhuis vlotte het echter niet en daarom kon er ook geen plaats worden aangewezen voor het monument. Om deze reden werd besloten om een tijdelijk monument te plaatsen.
De Apeldoornse tekenleraar en kunstenaar Gerard Post Greve kreeg opdracht een eenvoudig, tijdelijk monument te ontwerpen. Het zou geplaatst worden op het plein voor de Grote Kerk. Post Greve ontwierp een simpele kolom van vier steigerpalen, omgeven door gaas en gedrapeerde vlaggen. Op het brede voetstuk stond: 'Apeldoorn gedenkt zijn gevallenen'. Het monument stond er maar kort, tot augustus 1945, want men had behoefte aan een waardiger symbool waar op 4 mei de doden konden worden herdacht. Post Greve kreeg opdracht een tweede monument te ontwerpen. Het werd een geprofileerde betonnen zuil met daar bovenop de Nederlandse leeuw. Ook dit monument stond bij de Grote Kerk. In de volksmond heette het 'Het Vrijheidsmonument'.
In 1960 werd 'Het Vrijheidsmonument’ vervangen door het huidige monument. De zuil met de Nederlandse leeuw van Post Greve werd in de nacht van 3 op 4 april afgebroken en ergens in de buurt van Apeldoorn begraven, in een zandverstuiving. Men wilde voorkomen dat het in particuliere handen viel en als willekeurige versiering zou worden misbruikt.
Op 4 mei 1960 vond de dodenherdenking voor het eerst in het Oranjepark plaats bij het Centraal Monument.
Onthulling
Op 15 september 1960 werd het beeld officieel aan de gemeente Apeldoorn overgedragen. Jaarlijks verzamelt men zich op 4 mei bij de Grote Kerk en loopt van daaruit naar het Oranjepark voor de dodenherdenking bij het Centraal Monument.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Bronnen
- Informatie afkomstig van de heer Jan Heerze.
- Apeldoorn ’40-’45 het verhaal achter de Apeldoornse oorlogsmonumenten van Jan Heerze en Jelle Reitsma. (Apeldoorn, 2006).
- Apeldoorn Monumenten van L.P. van Oppen e.a. (Apeldoorn, 1990).
- www.apeldoornendeoorlog.nl.
