IJsselstein, monument in het Kronenburgplantsoen

Vorm en materiaal
Het herdenkingsmonument in IJsselstein is een gemetselde vierkante zuil met in het midden vijf onderling verschoven blokken van natuursteen. Op het voetstuk van de zuil is een bronzen plaquette met embleem bevestigd. Het monument is 3 meter hoog, 1 meter breed en 1 meter diep.

Tekst
De tekst op de gedenksteen luidt:
‘J.A. DE KUIJER 1927 – 1949
A. BELO 1927 – 1947
W. HOOGENDOORN 1912 – 1945
H.A.M. BENSCHOP 1915 – 1945
N. STEENBEEK 1915 – 1940

ZIJ DIE VIELEN
1940 – 1945
50 JAAR BEVRIJDING’.

Wijziging
Oorspronkelijk had het monument een embleem. Dit was een ereteken voor ‘orde en vrede’. Het zwaard van de Nederlandse leeuw staat symbool voor de verdediging van Nederland, de palmtak voor vrede en rust en de helm is de persoon die deze taken heeft uitgevoerd. Het embleem is in april 1994 ontvreemd.

Symboliek
De zuil is een teken van beschaving. De vijf blokken symboliseren de oorlogsjaren waarin de beschaving dreigde in te storten. Tevens vormen zij een stut waarop de daaropvolgende jaren van vrijheid en welvaart zijn gebaseerd. Het embleem is een ereteken voor ‘orde en vrede’. Het zwaard van de Nederlandse leeuw staat symbool voor de verdediging van Nederland, de palmtak voor vrede en rust en de helm is de persoon die deze taken heeft uitgevoerd.

Het monument in het Kronenburgplantsoen te IJsselstein is opgericht ter nagedachtenis aan vijf medeburgers die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen zijn omgekomen.

De namen van de vijf slachtoffers luiden:
A. Belo, H.A.M. Benschop, W. Hoogendoorn, J.A. de Kuijer en N. Steenbeek.

Albertus Belo werd in 1947 opgeroepen voor militaire dienst en ingedeeld bij het 3de en 4de Regiment Stoottroepen. Hij vertrok naar voormalig Nederlands-Indië, waar hij al snel werd bevorderd tot soldaat 1ste klas. Op 25 augustus 1947 ging hij in pelotonsverband op patrouille. Bij Loeboek Pakem kwam Belo in een hinderlaag terecht. Belo werd op de erebegraafplaats in Medan (Sumatra) met militaire eer begraven. Hij is uiteindelijk herbegraven op ereveld Leuwigajah te Cimahi.

Herman Benschop zat tijdens de bezettingsjaren in het verzet. Hij had een grote weerzin tegen de jodenvervolging. Hij was aangesloten bij de Landelijke Knokploeg en lid van de sabotagegroep van de plaatselijke knokploeg in Utrecht. Benschop heeft verschillende joden naar veilige adressen gebracht. Ook heeft hij zelfstandig een munitieschip van de bezetter tot zinken gebracht, dat lag afgemeerd in het Amsterdam-Rijnkanaal. Toen Benschop door de NSB op straat werd gearresteerd, droeg hij een wapen bij zich. Nauwelijks twee maanden voor de bevrijding is hij samen met zeventien andere verzetsmensen gefusilleerd op het Fort De Bilt.

Willem Hoogendoorn sloot zich in 1941 aan bij het verzet door het illegaal drukken en verspreiden van het verzetstijdschrift De Vonk. Later werkte hij ook mee aan de productie van het blad De Waarheid. Op 4 februari 1943 werd Hoogendoorn van zijn bed gelicht en achtereenvolgens gevangen gezet in Amsterdam, Vught, Amersfoort, Neuengamme en Santborstel. Toen concentratiekamp Santborstel door de Engelsen werd bevrijd, was Hoogendoorn echter zo ziek en verzwakt, dat hij op 6 mei 1945 overleed.

Jan de Kuijer werd eind 1946 opgeroepen voor de dienstplicht en ingedeeld bij het 4de Regiment Stoottroepen in Nijmegen. Op 12 mei 1947 vertrok zijn bataljon naar Sumatra. De Kuijer werd als bakker ingedeeld bij de verzorgingscompagnie en bevorderd tot soldaat 1ste klas in de functie van korporaal. Tijdens een voedseltransport op 19 februari 1949 in Palvepoek werd de wagen waarin De Kuijer zat, in een hinderlaag gelokt en beschoten. Op 20 februari 1949 is De Kuijer op het ereveld in Pandang met militaire eer begraven.

Tijdens de mobilisatie moest Nico Steenbeek in augustus 1939 opkomen als reserve 2de luitenant. Op de eerste dag van de oorlog had Steenbeek de opdracht om het vliegveld Ockenburg bij Den Haag te bombarderen. Tijdens deze operatie verongelukte zijn vliegtuig boven zee.

Oprichting
De aanleiding voor oprichting van het monument was de 50ste herdenking van de bevrijding.

Onthulling
Het monument is onthuld in 27 april 1995 door burgemeester Th.E.M. Wijte en generaal majoor J.J. de Vos.

Locatie
Het monument is geplaatst in het Kronenburgplantsoen, bij de Oude St.-Nicolaaskerk aan de Utrechtsestraat te IJsselstein.

Bronnen

• Gemeente IJsselstein;
• Krantenartikel in het Zenderstreeknieuws van 11 mei 1994;
• Tijdschrift Historische Kring IJsselstein van september 1995, no. 74.