Het monument
Vorm en materiaal
Het Monument aan de Appelweg in Amersfoort is een uit rode baksteen opgetrokken gedenkmuur met drie ingemetselde plaquettes van witte natuursteen. Op de middelste plaat is in reliëf een lauwerkrans aangebracht. Boven de plaquettes bevinden zich drie tableaus van witte natuursteen. In de muur zijn kogelinslagen te zien.
Teksten
De tekst op de middelste plaquette luidt:
‘ZIJ WERDEN HIER OP 20-3 ’45 DOODGESCHOTEN’.
De twee overige platen vermelden de namen van tien oorlogsslachtoffers:
‘G. BOONZAIJER
L. VAN ELST
P.R. VAN DE GEEST
D. VAN GESTEL
J. KELDERMAN
M.H. LUGTHART
J. MEKKING
F. ROMBOUT
B. VEENENDAAL
E. VEENENDAAL’
De drie tableaus bevatten een tekst van P.C. Hooft:
‘DE LOFKRANS GROENENS NIMMER MOE’
‘DIE KOMT HET HAAR DERZULKEN TOE’
‘DIE ‘T AL VOOR ‘T ALGEMEEN WAGEN’.
Het gedicht op de plaquette van de lessenaar luidt:
‘EEN MUUR MET KOGELGATEN
EEN MUUR MET EEN VERHAAL
EEN MUUR
MET EEN BOODSCHAP
VOOR ONS ALLEMAAL
EEN MUUR
WAARTEGEN BLOED VERGOTEN
VOOR VRIJHEID EN VOOR RECHT
EEN MUUR
DIE DWINGT, OM DAARBIJ STIL TE STAAN
EN DE TOEKOMST IN JOUW HANDEN LEGT.’
Symboliek
De lauwerkrans is een teken van rouw.
Wijzigingen
19 maart 2021 werd tijdens de jaarlijkse herdenking door burgemeester Lucas Bolsius een aanvulling onthuld. De lessenaar van Cortenstaal en messing bevat een plaquette met een gedicht van Ben Verduijn uit Wageningen, zoon van één van de omgekomen verzetsstrijders.
De geschiedenis
Het Monument aan de Appelweg is ter nagedachtenis aan de openbare executie van tien verzetsstrijders tegen deze tuinmuur op 20 maart 1945. De verzetsstrijders, voor het merendeel leden van een Edense verzetsgroep werden door de toenmalige bezetter doodgeschoten. Tien van hen zijn in Loosdrecht door de toenmalige bezetter doodgeschoten, tien van hen op de Appelweg.
Na een nachtelijke wapendropping nabij Lunteren waren zij gevangen genomen en overgebracht naar Kamp Amersfoort. Daar werden zijn aangewezen als ‘ Todeskandidaten’. De executie was een vergeldingsactie. Aanleiding was de liquidatie van een Nederlandse politieman in de Westerstraat door het verzet. Het monument behoort toe aan de Amersfoortse schooljeugd en is gefinancierd met hun bijdragen.
De namen van de tien slachtoffers luiden:
G. Boonzaaijer, L. van Elst, P.R. van de Geest, D. van Gestel, J. Kelderman, M.H. Lugthart, J. Mekking, F. Rombout, B. Veenendaal, E. Veenendaal.
De slachtoffers behoorden tot een verzetsgroep die werd gearresteerd tijdens een wapendropping op de ‘Keuenklep’ in Lunteren op 8 maart 1945.
Op 17 maart 1945 fietsten de politieagent D. Lutke-Schipholt en zijn vrouwelijke metgezel mevrouw Van den Boogert-Buwalda door de Westerstraat, welke uitkomt op de Appelweg. Lutke-Schipholt werd beschoten en stierf enige tijd later aan zijn verwondingen. De aanslag was een politieke daad: Lutke-Schipholt was als lid van de Nederlandse Sicherheitsdienst nauw betrokken bij minder fraaie acties. De twee verzetsmannen die deze moord hebben gepleegd, waren ook verantwoordelijk voor de aanslag op het seinhuis nabij de Barchman Wuytierslaan.
Drie dagen later (op 20 maart 1945) werden uit Kamp Amersfoort tien willekeurige gevangenen overgebracht naar de Appelweg aan de achterzijde van de Juliana van Stolberg kazerne. Bij de muur achter het huis van dr. Brester werden zij door de bezetter neergeschoten. De kogelinslagen in de muur zijn tot op de dag van vandaag de getuigen van deze fusillade. Dit gedeelte van de muur is officieel overgedragen aan de gemeente Amersfoort.
De stoffelijke overschotten van de verzetsmensen werden kort na de bevrijding naar hun woonplaats overgebracht, waar zij op 12 december 1945 werden bijgezet in een daar met de hulp van de Canadese bevrijders gebouwd Mausoleum op de Paasberg te Ede. In Amersfoort werd de muur met het gedenkteken, door de bezitter van deze tuinmuur, August Brester, toentertijd geneesheer-directeur van het ziekenhuis De Lichtenberg, geschonken aan de gemeente ‘om hem voor eventuele afbraak te beschermen’. De gedenkmuur is hiermee gemeentelijk eigendom geworden en heeft de eigen status ‘Gedenkteken’ gekregen.
Onthulling
Het monument is onthuld op 4 mei 1946.
De herinnering aan de slachtoffers wordt levend gehouden door de ‘Vrienden van het Monument Appelweg’.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument bevindt zich aan de achterzijde van de voormalige Juliana van Stolbergkazerne, aan de Appelweg, te Amersfoort.
Bronnen
- Gemeente Amersfoort;
- Om niet te vergeten. De Tweede Wereldoorlog herdacht in Amersfoort van Joost van der Spek. (Amersfoort, 2e druk, juni 2000);
- Nationaal Monument Kamp Amersfoort;
- De stad Amersfoort. 21 maart 2018. blz 5;
- Vrienden van het Monument Appelweg.
