Sneek, gedenkpaneel in de Sint Martinikerk

Vorm en materiaal
Het gedenkpaneel in de Sint Martinikerk te Sneek (gemeente Súdwest-Fryslân) is uitgevoerd in hout.

Tekst
De tekst op het paneel luidt:

‘FALLEN TROCH IT FORSET
1940 – 1945

SOLD. GERRIT KASPERSMA
* 21 OKT. 1920 † 12 MAEIJE 1940
SOLD. KORNELIS LOYENGA
* 2 DES. 1919 † 12 MAEIJE 1940
KLAAS KOELSTRA
* 3 MAERT 1914 † 14 JULY 1944
WILLEM SANTEMA
* 2 MAERT 1902 † 10 AUG. 1944
JOUKE DE BOER
* 26 AUG. 1922 † 10 APRIL 1945
JOUKE CNOSSEN
* 3 MAERT 1920 † 15 MAEIJE 1945

TROCH HAR STRIID IS US
DE FREDE KOMMEN
TROCH HAR DEA HA WY
DE FRIJDOM WOUN’.

Het gedenkpaneel in de Sint Martinikerk in Sneek is opgericht ter nagedachtenis aan zes medeburgers die tijdens de bezettingsjaren in de strijd voor vrijheid zijn omgekomen.

De namen van de zes slachtoffers luiden:

Jouke de Boer, Jouke Cnossen, Gerrit Kaspersma, Klaas Koelstra, Kornelis Loyenga en Willem Santema.

Jouke de Boer werd geboren op 26 augustus 1922 in Rinsumageest. Hij studeerde diergeneeskunde aan de Utrechtse universiteit. Als fel tegenstander van de bezetter sloot hij zich al spoedig aan bij het studentenverzet en weigerde hij de loyaliteitsverklaring te tekenen. Via diverse schuiladressen ging hij naar zijn vriendin in Culemborg, waar hij zich aansloot bij de L.O. De Boer werd in Utrecht plaatsvervangend leider van de provinciale afdeling. Toen hij op 13 juli 1943 naar Amsterdam moest om op een bepaald adres persoonsbewijzen af te geven, werd hij gearresteerd en naar het Huis van Bewaring aan de Weteringschans gebracht. Na verhoor werd hij overgebracht naar kamp Vught, vanwaar hij op 5 september met een groep medegevangenen op transport werd gesteld naar Duitsland voor verplichte tewerkstelling in de oorlogsindustrie. Op 10 april 1945 werd het kamp Oraniënburg-Sachsenhausen, waar hij verbleef, door de Amerikanen gebombardeerd. Hij raakte gewond en overleed dezelfde dag aan zijn verwondingen.

Jouke Cnossen werd geboren op 3 maart 1920 in Kubaard. Tijdens de bezetting woonde hij in Sneek. In september 1944 werd hij gearresteerd, omdat hij een uitgezaagd dubbeltje (‘Koninginnekopje’) op zijn rever droeg. Na zijn arrestatie werd hij naar kamp Vught gebracht en daarna op transport gesteld naar Duitsland. Bij de bevrijding verbleef Cnossen in het kamp Sandborstel. Hij werd overgebracht naar het 86ste Britse hospitaal in Rothenburg, waar hij ten gevolge van uitputting stierf op 15 mei 1945. Hij werd begraven op de N.H. begraafplaats te Kubaard.

Gerrit Kaspersma werd geboren op 21 oktober 1920 in IJlst. De soldaat sneuvelde op 12 mei 1940 in de strijd tegen de bezetter. Hij werd begraven op de Algemene begraafplaats in zijn geboorteplaats.

Klaas Koelstra werd geboren op 3 maart 1914 in Balk. Hij was hoofd van de distributiedienst in Sneek en medewerker van de Landelijke Organisatie voor hulp aan Onderduikers (L.O.). In de nacht van 13 op 14 juli 1944 werd Koelstra uit zijn huis aan de Troelstrakade gehaald en op de Leeuwarderweg doodgeschoten. Hij was een van de vier slachtoffers die in de ‘Sneker bloednacht’ werden vermoord door een groep NSKK-mannen, die onder leiding stond van Jan Ale Visser. Deze handlanger van de Sicherheitsdienst in Groningen had ook op 4 juni 1944 een hoofdrol gespeeld in de overval op de boerderij van Hylke Watzema in Tijnje. De represaillemaatregel in Sneek was het gevolg van de ontvoering van de NSKK-man Geale van der Kooij, die te veel van de plaatselijke verzetsbeweging wist. Hij werd in Scharnegoutum door een geallieerde piloot geliquideerd. Klaas Koelstra werd begraven op de Algemene begraafplaats te Sneek.

Kornelis Loyenga werd geboren op 2 december 1919 in Sneek. De soldaat raakte tijdens de gevechten op 10 mei 1940 in Hardenberg gewond. Hij stierf op 12 mei 1940 in Hoogeveen en werd op de Algemene begraafplaats begraven.

Willem Santema werd geboren op 2 maart 1902 in Scharnegoutum. Hij was eigenaar van een elektrotechnisch bedrijf en lid van de Sneker gemeenteraad voor de Christelijk-Historische Unie van 1939-1941. Santema was een van de grondleggers van het verzet in Sneek en opereerde onder de schuilnaam ‘Ype Brandsma’. Ook was hij medewerker van de L.O., de Trouw-groep en de Raad van het Verzet. Voor deze laatste organisatie moest Santema op 22 december 1943 een vergadering bijwonen in Amsterdam. Dat adres was echter bezet door de Sicherheitsdienst. Santema werd gearresteerd en overgebracht naar het concentratiekamp Vught. Hier schreef Santema zijn Friese gedichten, die illegaal zijn uitgegeven. Op 10 augustus 1944 werd hij op 42-jarige leeftijd gefusilleerd, samen met 22 andere leden van de Trouw-groep. In Sneek is een straat naar Willem Santema genoemd.

Locatie
Het gedenkpaneel is geplaatst in het Oosterkoor van de Sint Martinikerk, gevestigd aan de Grote Kerkstraat te Sneek (gemeente Súdwest-Fryslân).

Bronnen

• Verzetsmuseum Friesland;
• Tekens aan de weg – Tekens aan de wand van C. Reitsma (Leeuwarden, 1980). ISBN 9033020009.