Amsterdam, KNSM-monument

Vorm en materiaal
Het KNSM-monument in Amsterdam is een plaquette van witte natuursteen met in reliëf een liggende, naakte mannenfiguur. Hieronder zijn een vijftal gedenkplaten aangebracht met de namen van 247 omgekomen zeelieden.

Tekst
De tekst op de plaquette luidt:

‘IN EERBIEDIGE HERINNERING AAN ONZE
MEDEWERKERS, DIE NIET TERUGKEERDEN
10 MEI 1940 – 5 MEI 1945.’

Wijzigingen
Oorspronkelijk was de plaquette aangebracht in het hoofdkantoor van de KNSM, het Scheepsvaartshuis aan de Prins Hendrikkade te Amsterdam. Vervolgens is het monument verhuisd naar een tehuis voor oud-zeelieden in Egmond aan Zee. In 1992 is het monument naar het Oosterdok in Amsterdam verhuisd.

Op 4 mei 1995 is er een plaquette aan het monument toegevoegd, met hierop een gedicht van Arne Zuidhoek over de schepen die niet meer op het IJ terug zijn gekeerd. Op 10 september 2005 zijn de platen opnieuw onthuld, nadat deze waren overgebracht naar de ‘Kompaszaal’ in Loods 6 op het KNSM-eiland.

Het KNSM-monument in Amsterdam is opgericht ter nagedachtenis aan de 247 personeelsleden van de Koninklijke Nederlandse Stoomboot Maatschappij die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen zijn omgekomen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden Nederlandse koopvaardijschepen door de geallieerden ingezet voor bevoorrading. In totaal vergingen er 49 schepen, na getroffen te zijn door een mijn, torpedo of bommen van de bezetters.

De namen van de 247 omgekomen personeelsleden luiden:

D. Abbenes, A.J.H. Aksel, D. Andringa, A.G. Arents, G.C. van Baardwijk, D.J. Baay, F.H. Baerselman, A. Bakker, J. Bakker, M. Bal, W.H. Beeldstroo, J.Th.N. van Beem, L.W. Belder, M. v.d. Bergen, H.P. Bernabela, A.M. Beugelsdijk, J. Bimmel, J. Blok, Chr. Bödeker, A. de Boer, J. Boes, P.J. van Boxtel, P. Brand, A.P. van Breenen, W. Bronsveld, J. Buis, M.P. Bijnaar, F.L. Capello, N.A. Clarinda, A.C.P. Coffi, J.C. Coffi, T.M. Constancia, H.J. Coster, W. Costers, J.D. Cruden, J. v.d. Daal, J. Daanchi, J. Dantuma, C.J.J. Decker, C.P. Dekker, Th.G.M. Distelbrink, W.J. van Dodewaard, R.W. Donkers, G.L. Doran, G. Dral, Chr. R. Drayer, J. de Dreu, A.J.L. Driesen, T. van Duin, P. Duinker, L.M. van Dijk, D. Dijkhuizen, H.J. Eeltjes.

M. Elmont, C.L. Emnes, H.H. van Exel, C.W.E. van Eijk, J.P. Flu, F.D.H. Friedrichs, N.L. Gazendam, W. van Gelder, H.H.W. Gesser, H. van Gestel, J.P. Giltay, W.C. Looyers, S.E. de Goyer, J. de Graaf, G.W. Gruythuyzen, J.J. Gijswijt, C.I. Haartsen, F.J. Haasteps, M. van der Ham, F.J.P. Hantzsch, M. Harms, J. van der Harst, P. Hartenberg, A.J. van Helden, O.W.D.C. van Hertzberg, H.J. van Heusden, J. den Heijer, D. Hoogstad, G. Hoorn, F.H. Houtkamp, Th. A. van der Hulst, J. Huurman, A.J. Huygens, L.G. Italia, D.G. Janga, E.J. Janssen, J. Janssen, M.J. Jeelof. G. de Jong (geb. 1894), G. de Jong (geb. 1901), J. de Jong, W. Jonker, H. Jonkman, H.W.M. Kerster, W.J. Kervezee.

G. Kiela, D. Kind, B. Kuip, E.M. Klooster, J. ten Klooster, A. Klouwer, W. Klijn, M.J. Knipper, C. Knoester, J.H.G. Koets, L.J. de Konink, P. Kool, E. Koper, A.C. Korving, M. Korving, C. Kost, J. Koster, B.C. Kraal, M.P. van der Kraan, W.F.J. Kraayo, J.C.A. Krijger, H. Kuiper, D. Kwakernaat, A.J.M. de Landes, J.J. Landeweerd, R. Landsman, A.C. Lap, M. de Leeuw, B.F. Leito, J.P.J. Lendorf, T. Leonhard, J. Leuver, P. van Lingen, [?] Lipplaa, M.M. Lourens, C. Mabesoone, G.A. Manuela, J.E. Markiet, C.B. Martina, P.W.H. Martijn, A.J. Mecidi, R.A. Merced, B.J. Merckel, J. Middelburg, E. Molenaar.

J. Monsees, E.E. Moore, C. Mos, J.W. de Mos, A. Mulder, E.G. Muller, A.W.I. Naarendorp, Th. Neeskens, C.G. Niemann, A. Nieuwold, W.M. Nooter, J.H. Oorschot, R.R. Oostburg, C. Oostrom, H.B. Ouwehand, L. Paeper, F.A. Pallesen, A.C.A. Parisius, J.H. Penningh, A. van der Perk, S.B. Piek, J.S.R. Pietersz, D. Pilkes, A. van Poeltje, A.N. van de Polder, W.M. Pools, D.H. Pourier, L. Pronk, N.J. Pronk, S. Pronk, G. Pullen, W.E.H. Rappold, J. Rasmijn, H. Reinhart, A. Roede, G. Roeleveld, L.D. Roeleveld, R.C. Rolader, P. Roos, G.F. Rooth, F.F. de Rooy, B.J. Rosalina, H. Rou, H. Ruygh, Betty A. Sanders.

Catharina Sarphati, J. Schaap, P. Schipper, D. Schlögl, D.G. Schmidt, H.J. Schoot, Sara Schuitevoerder, J.M. Schuszler, F. Schijf, H.A. Slagtand, D. van Sloten, J. van der Sluis, L.C. Smiet, J.B. Smit, N. Smit, L. Spaans, M. Spaans, M.C. Spaans, P. Spaans, J.C. Spanier, D. Sparrius, J.W. Spruit, E.A.J. Stelk, E. Stempel, L.P.H. Struik, J.M. Suurendonk, A.F. Thode, A. Toet (geb. 1914), A. Toet (geb. 1915), L.F.W. Vermeulen, J. Verzijde, C. Visser, H. Visser, L.M. Visbeek, W. van der Vlies, H. Voorspuy, P.F. van Voorthuisen, H. de Vries, J.E. Waalewijn, A.Ch.M. Waanders, A. Waterman, J.L.D. Wikkeling, A. de Willigen, A.I. Winklaar, E.O. Winklaar, F.J. van Winsen, H. Wissink, A. de Wit, A.G. Woisky, P. Wijnberg, C. Zeeman, F. Zingg, J.M. van der Zwan, W. van der Zwan, E. Zwart, F.P. Zwep.

Onthulling
Het monument is onthuld op 4 mei 1947. Nadat het gedenkteken was verhuisd naar de huidige locatie op het KNSM-eiland, is het opnieuw onthuld op 10 september 2005.

Locatie
De plaquette is aangebracht in de vestibule van de ‘Kompaszaal’ – de voormalige passagiers aankomst- en vertrekhal van de KNSM – in Loods 6 op het KNSM-eiland te Amsterdam.

Bronnen

• Om nooit te vergeten – Amsterdamse monumenten en gedenktekens ter herinnering aan de Tweede Wereldoorlog van Mies Bouhuys en Boris Klatser. (Bussum, Produktie Uitgeverij Thoth, 1995). ISBN 90 6868 124 9;
• Sta een ogenblik stil… Monumentenboek 1940/1945 van Wim Ramaker en Ben van Bohemen. (Kampen, Uitgeversmaatschappij J.H. Kok Matrijs, 1980). ISBN 90 242 0185 3;
• Vertel de verhalen van Frans Heddema en Margit Willems, uitgegeven door Stadsdeel Amsterdam-Centrum (2005). ISBN 90-9019166-6;
• De KNSM in de 2e Wereldoorlog. Gedenkboek van de KNSM 1937-1947 W.H.A. Wessels. ISBN 978-90-79575-01-5.