Het monument
Vorm en materiaal
Het verzetsmonument in Makkum (gemeente Súdwest-Fryslân) is een wit natuurstenen beeld van een staande vrouwenfiguur met een opgeheven linkerarm. Het beeld is geplaatst op een bakstenen muur met drie ingemetselde gedenkplaten. In mei 2011 is er een informatiebord bij het monument geplaatst met daarop informatie over het monument, maar gaat ook in op de reden waarom het monument geplaatst is in 1952. Op het bord wordt verteld over Makkum in de Tweede Wereldoorlog en de activiteiten van het verzet. Aandacht is er voor de slachtoffers, die genoemd worden op het monument. Tevens wordt er verwezen naar de oorlogsgraven op het kerkhof bij de Van Doniakerk. Om aan de uitstraling van het monument geen afbreuk te doen is het bordje op een statief achter de muur geplaatst en is bij betreden goed voor iedereen te lezen.
Teksten
De tekst op de linkerplaat luidt:
‘1921 RINNERT G. ANEMA 1945
1912 SCHELTE BRUINSMA 1945
1918 ROELOF van der MEER 1945
1918 HENDRIK POSTMA 1945
1905 SIMON K. SIPMA 1945’.
De tekst op de middelste plaat luidt:
‘OAN HAR
DY’T FOAR
ÙS FRIJHEIT FOELEN
OANBEAN TROCH
N.B.S.I-VI
3-5-1952’.
De tekst op de rechterplaat luidt:
‘1920 SJOERD ADEMA 1945
1900 FETZE ELGERSMA 1945
1923 HOBBES DIJKSTRA 1945
1924 HENDRIK TH. LEMSON 1945
1921 JACOBUS P. KELLER 1945
1916 JAN EMMENS 1945’.
Symboliek
De vrouwenfiguur symboliseert de naderende vrijheid.
De geschiedenis
Het verzetsmonument in Makkum (gemeente Súdwest-Fryslân) is opgericht ter nagedachtenis aan elf leden van District I-VI van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten die in de strijd tegen de bezetter zijn omgekomen.
De namen van de elf slachtoffers luiden:
Sjoerd Adema, Rinnert G. Anema, Schelte Bruinsma, Hobbes Dijkstra, Fetze Elgersma, Jan Emmens, Jacobus P. Keller, Hendrik Th. Lemson, Roelof van der Meer, Hendrik Postma en Simon K. Sipma.
Op zaterdag morgen 7 april 1945 deed de Sicherheitsdienst uit Sneek en Groningen in samenwerking met de Landwacht een grootscheeps opgezette aanval op de Marechausseekazerne in Makkum. Zij waren in de veronderstelling dat dit het hoofdkwartier van de verzetsbeweging was. Er werd echter niets gevonden. Vervolgens werd een razzia uitgevoerd in de plaatselijke conservenfabriek van Van den Berg. De bezetter had een lijst met namen die door een verrader was samengesteld. In de fabriek en in het dorp werden verscheidene arrestaties verricht, terwijl in de fabriek ook wapens werden gevonden. Nadat uit Schraard de veehouder Fetze Elgersma en zijn onderduikers Jan Emmens uit Zuidbroek en Hermanus Falkena uit Hilversum waren opgehaald, werden zes mannen, na zwaar te zijn mishandeld, om vier uur achter de inmiddels in brand gestoken kazerne doodgeschoten: Hobbes Dijkstra, Hendrik Lemson, Sjoerd Adema, Jacobus Keller, Fetze Elgersma en Hermanus Falkena. De naam Falkena komt niet op het monument voor, omdat hij geen lid van de NBS was. Jan Emmens werd met de andere arrestanten naar Sneek gebracht. Op 15 april 1945 werd zijn stoffelijke overschot, doorzeefd met kogels in de sloot bij Anna Paulowna gevonden.
Op maandag 16 april 1945 was een sectie van de NBS van het district Bolsward geconcentreerd in Kievitshorne. Samen met de Canadezen werd Wons bezet en in de loop van de middag werd met een tweede groep een hooggelegen boerderij bij Makkum aangevallen, waarin de bezetter zich had verschanst. Het open terrein bood vrijwel geen dekking. Schelte Bruinsma en Simon Sipma raakten bij dit vuurgevecht zo zwaar gewond dat ze aan de gevolgen overleden. Op 17 april kreeg een groep van de NBS opdracht om op te rukken naar de brug bij boerderij Laanzigt onder Makkum om deze te bezetten of zo nodig op te blazen. De groep ging iets te ver vooruit en kwam in het schootsveld van de bezetter terecht. Rinnert Anema en Roelof van der Meer sneuvelden bij deze actie. Om de rest van de groep de gelegenheid te geven zich terug te trekken, hield de brenschutter Hendrik Postma de bezetter onder vuur. Deze heldhaftige poging kostte hem echter wel het leven.
Sjoerd Adema werd geboren op 18 maart 1920 in Makkum. Hij was machinist in de conservenfabriek. Adema werd begraven op de N.H. begraafplaats in Makkum.
Rinnert Gerrit Anema werd geboren op 24 februari 1921 in Witmarsum. Hij woonde in Nijezijl bij IJlst en was stoffeerder van beroep. Hij werd begraven op de R.K. begraafplaats te Sneek. In deze stad is ook een straat naar hem genoemd.
Schelte Bruinsma werd geboren op 8 september 1912 in Pingjum. Hij was aardappelhandelaar en werd begraven op de N.H. begraafplaats in zijn geboorteplaats.
Hobbes (Bob) Dijkstra werd geboren op 4 september 1923 in Rotterdam. Hij was student in de chemie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Tijdens de bezetting was hij in Makkum ondergedoken. Dijkstra werd begraven op de N.H. begraafplaats te Makkum.
Fetze Elgersma werd geboren op 22 april 1900 in Wons. Hij was veehouder in Schraard. Toen op 7 april 1945 de overvalwagen van de SD binnenreed, was het de bedoeling om Willem (de zoon van de familie Elgersma) te arresteren. Deze was echter niet thuis, maar na een grondig onderzoek in de boerderij werden wel enkele wapens gevonden. Fetze en zijn twee onderduikers Jan Emmens en Hermanus Falkena werden meegenomen en bij de kazerne gefusilleerd. Elgersma werd begraven op de N.H. begraafplaats in Makkum.
Jan Emmens werd geboren op 2 augustus 1916 in Anlo. Hij was chauffeur in Zuidbroek en werd begraven op het Ereveld Loenen.
Hermanus Falkena werd geboren op 29 april 1920 in het voormalige Nederlands-Indië. Hij was student aan de Technische Hogeschool in Delft en had geweigerd de loyaliteitsverklaring te tekenen. Falkena werd begraven op de N.H. begraafplaats in Makkum.
Jacobus Pieter Keller werd geboren op 7 november 1921 in Zeist. Hij was ondergedoken in Makkum en werd begraven op de N.H. begraafplaats van Makkum.
Hendrik Theodorus Lemson werd geboren op 15 april 1924 in Maastricht. Hij was belastingambtenaar. Hij was ondergedoken in Makkum en werd begraven op de N.H. begraafplaats van Makkum.
Roelof van der Meer werd geboren op 28 november 1918 in Parrega. Deze 26-jarige winkelier werd begraven op de N.H. begraafplaats in Parrega.
Hendrik Postma werd geboren op 15 september 1918 in Bolsward. Hij was landarbeider in Exmorra en werd begraven op de N.H. begraafplaats in dit dorp.
Simon Klaas Sipma werd geboren op 19 december 1905 in Vrouwenparochie. Hij was kweker in Kimswerd en werd begraven op de N.H. begraafplaats in dit dorp.
Onthulling
Het monument is onthuld op 3 mei 1952.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument is geplaatst op de splitsing Ds. L. Touwenlaan/Buren te Makkum (gemeente Súdwest-Fryslân).
Bronnen
- Verzetsmuseum Friesland;
- Tekens aan de weg – Tekens aan de wand, C. Reitsma (Leeuwarden, 1980). ISBN 9033020009.
