Amsterdam, ‘Hollandia-Kattenburgmonument’

Vorm en materiaal
Het ‘Hollandia-Kattenburgmonument’ in Amsterdam is een driehoekige gedenkzuil van zwarte gepolijste natuursteen. Op iedere zijde van de zuil is een bronzen plaquette aangebracht. Op de eerste plaat is in reliëf een naakte, knielende vrouwenfiguur aangebracht. Het gedenkteken is 2 meter 50 hoog, 80 centimeter breed en 80 centimeter diep.

Teksten
De tekst op eerste plaat luidt:

‘AAN HEN DIE GINGEN
11 NOVEMBER 1942′.

De tekst op de tweede plaat luidt:

‘OP 11 NOVEMBER 1942 WERDEN
367 JOODSE MEDEWERKERS VAN HOLLANDIA KATTENBURG
TEZAMEN MET HUN FAMILIELEDEN 826 PERSONEN
WEGGEVOERD NAAR DUITSE CONCENTRATIEKAMPEN.

ONDERSTAANDE MEDEWERKERS KEERDEN NIET TERUG.’

De tekst op de derde plaat luidt:

‘1940 1945
11TH OF NOVEMBER 1942

TO THE MEMORY OF
THE 359 VICTIMS OF THE NAZI TERROR
WHOSE NAMES ARE INSCIBED
IN THE BOOK OF TEARS
THIS TABLET IS ERECTED
IN SOLEMN REMEMBRANCE
BT THE STAFF OF
KATTENBURGS LTD. MANCHESTER.’

Onder de tweede en derde plaat zijn twee plaquettes met de namen van 359 omgekomen personeelsleden aangebracht.

Wijzigingen
Na de Tweede Wereldoorlog werden in de hal van de Hollandia Kattenberg-fabriek drie gedenkplaten aangebracht, waarbij elk jaar een herdenking werd gehouden. Na de sloop van de fabriek in 1969 werden de gedenkplaten in de kelder van het Joods Historisch Museum opgeslagen. Hierdoor was een herdenking niet meer mogelijk. In 1985 zijn ze weer openbaar toegankelijk geworden door de oprichting van het huidige ‘Hollandia-Kattenburgmonument’. De plaquettes met de namen zijn in 1995 aan dit gedenkteken toegevoegd.

Het ‘Hollandia-Kattenburgmonument’ in Amsterdam is opgericht ter nagedachtenis aan de 367 joodse personeelsleden van de fabriek Hollandia-Kattenburg die op 11 november 1942 tijdens een inval door de bezetter werden opgepakt. 359 van hen keerden niet terug.

De namen van de 359 joodse slachtoffers luiden:

G.H. Aalders, R. Aandagt, M. van Adelsbergen, G. Agsteribbe, R. Agsteribbe-Lap, J. Altenberg, C. Alter-de Vries, R. Ancona-Sanders, D. Arend, A. Aronson, E. Bak, J. Bak-Broekman, I. Bakker, J. Barklo, S. Baruch-Wurms, J. Batavier, B. Baumswollspinner, R. Beem, A. van Beezen, J. van Beezen, J. de la Bella, M. Blog, A. Blog-Santen, N. Blom, I. Boas, J. Boeken, I. de Boer, J. de Boers-Jas, N. Bouwman, S. Braasem, D. Brander, J. Brander, E. Brandon, S. Brandon, J. Brandon-Brandon, E. Brilleman, H. Bromet, J. Bromet, R. Bronkhorst, S. Busnachs, M.J. Buys, D. Buytekant, J.M. Buytekant-Werkendam, M. Buytenkant-Kool, S. Canas, J. Caranca, C. Carels, R. a Cathan, H. van Kleef, B. Cohen, M. Cohen, S. Cohen-Boeken, I. Cohen-Rodrigues Fiera, H. van Colm-Premselaar, F. Content-Engelander, E. Coppenhagen, E. Cosman-Gobets, E.M. Coster, C. Cousin, J. Dagloonder, H. van Dam, M. David, M. Deegen-Stodel, I. Dekker, E. Delden, L. Delden, B.J. Denneboom, M. Dickszteyn, E. Dingsdag, S. Dingsdag, S.M. Dingsdag, L. Dingsdag-Webigm H. Doof, J. Dreese, J. Dresden-Pappegaai, W. Edelsztein, K. Elsas-Pronet, A. van Embden, B. Engelsman-Viskoper, S. Engelander-Groer, M. Ensel, R. Ensel, E. Erwteman-Wertheym, L. Faure, E. Finsi, A. Frank, F.S. Frank, L. Frank, D. Franschman, H. Fransman, J. Fransman,

R. Fransman-de Vries, D. de la Fuente, J. Fürth, J. Gaarkeuken, J. Gassan, V. Geens, M. van Gelder, A. van Gelder, J. van Gelder, E. Gesler, J. Gesler, H. Glasbeek-Polak, E. Glasbeek-Pront, C. Gobets, E. Gobets, M.C. Gobets, E. Goedel, R. Goedel-Barzelay, M. Gompertz, N. Gompertz, R. Gootdorp, M. Goudsmit, R. Goudsmit-Springer, R. Grishaver, R. Grishaver, E. Groen, S. Groen, I. Groenewoudt, R. Groenteman, A. de Groot, L. de Groot, M. de Groot, R. de Groot, Z.N. Grushaber, A.M. Grijsaart-Reens, H. de Haas, M. de Haas, M. Halberstadt, M. Halberstadt-Kroesel, E. Hamel-de Hond, E. Hangjas-Levit, J. Harpman, S.H. Harschel, C. Hoed-Venetianer, G. de Hond-Dickstein, C. de Hond-Nort, R. de Hoop, R. Italiaander, S. Italiaander, S. Izaaks, E. Izaks, S. de Jongh, E. de Jongh, A. Judels, J. Kaas, H. v.d. Kar-Polk, S. v.d. Kar-Pront, Ph. kartoef, L. Kater, E. Kattenburg, S.W. Kattenburg, J. Kesner, R. Kesner-Trompetter, E. Kiek, H. van Kleef, R. Kleerekoper, S. Kloos-Roodveldt, S. Kloot, S. Koekoek, S. Kolenbrener, R. Komkommer-Fransman, L. Konijn, M. Konijn, A. Kool, A. Kopee, E. Kopee-Roodveld, D. Kops, G. Kreil-Fierlier, H. Kropveld, M. Kropveld-Kloot, L. Kwieser, M. Lap, S. Lap, E. Leeger, D. de Leeuw, N. de Leeuw, A. Leuw, M. Leuw, M. Levie-Piller, J. Lierens, R.M. Lissauer, E. van Lochem, S. Lootsteen, J.D. Lopes Dias, B. Luza, B. Lijdesdorff,

V. v.d. Lijn-Fürth, L. Mechanicus, R. Meents, N. Melkman, S. Melkman, S. Messcher, S. Mok, G. Mok-Engelander, M. Mok-Peereboom, F.M. van Mopper, S. Moscoviter, E. Musaph, E. Nathans-de Boer, M. Nebbig, S. Nebig, F. Neeter, M. Noord, S. Noord-Roodveld, J.I. Northman, E. Nunes Vas-Beesemer, E. Nunes Vas, D. Overst, S. Overste, G. Pach, M. Papegaai, M. Papegaai, J. Peereboom, M. Pekel, N. Pels, N. Pels, E. Peper, C. Peperwortel, F.A. Pierot, F. Piller, J. Piller, M. Piller, J. Piller-Groenteman, A. Pinto, M. Pinto-Sanders, M. Plas, B. Polak, B. Polak, B. Polak, E. Polak, H. Polak, J, Polak, L. Polak, M. Polak, S. Polak, M. Polak-Arpels, M. Poll-Cartoef, S. Poppelsdorf, E. van Praag, E. Presser, R. Presser, S. Presser, D. Pront, J. Querido, H. Rattner-Prezer, M. Rechtnitzer, A. Reens, G. Reimer, M. Reiss-Goudsmit, J. Rimini, M. Rimini, S. Rimini, S. Rodrigues, R. Rodrigues-Garcia, L. Rodrigues-Parreira, S. Roe, P. de Rood, H. Roodveld, M. Rooselaar, S. Rooselaar, M. van Rooyen, M. van Rooyen, C. Roselaar, R. Rosenthal-Polak, K. Koot-v.d. Kar, J. Roozelaar, G. Sander-Pollak, M. Schaap, R. Schaap, L. Schaap-Stodel, R. Schaap-Vieyra, S. Schelvis, C. Scholte, H. Schreeuwer, R. Schreeuwer, N. Schuitevaarder, N. Schijveschuurder, I. Sealtiel, M. Seemer, J. Sher, S. Sher, E. da Silva-Curiël, S. Slap, D. Slier, M. Slier-Venetianer, A. Slomper, J. Slomper, E. v.d. Sluis, S. v.d. Sluis,

S. Spanjar, M. Sparenreijk-Goudsmit, E. Speijer-Fieyra, J. Spier, I. Springel, L.S. v.d. Stam, Ph. Stibbe, S. Stodel, M. Stouwer-Gosler, S.A. van Straten, A. Swaab, C. Swaab-Delden, H. Swart, S. de Swarte, S. Trompetter, B. Tropp, B. Truder, S. Truder, S. Truder, E. Trijtel, A. Veerman, V. v.d. Velde-de Bruijn, J. Velleman, Ph. van Velzen, K.F. Verdoner, V. Verdoner, I.A. Verduin, D. Visjager, S. Visser-Korper, C. Vogel-Wurms, J. Vos, A. de Vos, A. de Vries, A. de Vries, A. de Vries, E. de Vries, M. de Vries, I. Vuisje, M. Vuisje, A. Vijevano, J. Waagenaar, L. Waas, S. Waas, L. Waas, E. Waas-de Bruin, D. Wagenaar, S. Walvis, S. Walvis, A. Wegloop, H. v.d. Weren-Druyf, R.J. Werkendam, E. Wertheim, E. Wertheim-Lopes Salzedo, J. van West, E. Wolfferts, R. Woudhuijsen, J. Wurms, S. Wurms-Menist, M. Wijnschenk, A. Zante, S. Zeelander, H. Zegerius, J. Zegerius, M. Zegerius-Gerritse en S. Zwaap.

Op 11 november 1942 stopten om halfvijf in de middag voor de ingangen van Hollandia-Kattenburg een groot aantal wagens van de Grüne Polizei. Terwijl het gebouw werd omsingeld, arresteerde de bezetter alle joodse werknemers. Na de razzia in de fabriek werden ook de familieleden van de werknemers van huis gehaald. In totaal zijn 826 personen op transport gezet. Via het doorgangskamp Westerbork kwamen zij terecht in Duitse concentratiekampen. Dit transport staat ook bekend als het ‘Hollandia-Kattenburg-transport’. Van de gedeporteerde werknemers keerden 359 niet terug. Hoeveel van de familieleden in de kampen zijn omgekomen is niet bekend.

Oprichting
Na de Tweede Wereldoorlog werden in de hal van de fabriek drie gedenkplaten aangebracht, waarbij elk jaar een herdenking werd gehouden. Na de sloop van de fabriek in 1969 werden de gedenkplaten in de kelder van het Joods Historisch Museum opgeslagen. Hierdoor was een herdenking niet meer mogelijk. Enige oud-medewerkers van Hollandia-Kattenburg wilden de herinnering aan hun omgekomen collega’s levend houden en verzochten het Stadsdeelbestuur om op de plaats waar de fabriek was gevestigd, een monument te plaatsen. Het gedenkteken staat op de plaats waar eens de uitgang van de fabriek was, waardoor de joodse medewerkers werden afgevoerd.

Onthulling
Het monument is onthuld op 11 november 1985 door loco-burgemeester Jan Schaeffer en de heer Jacob de Boers. De plaquettes zijn onthuld op 11 november 1995.

Locatie
Het monument is geplaatst op de kruising IJplein/Hollandia-Kattenburgpad te Amsterdam.

Bronnen

• Het 11 November Comité Hollandia-Kattenburg;
• Om nooit te vergeten – Amsterdamse monumenten en gedenktekens ter herinnering aan de Tweede Wereldoorlog, Mies Bouhuys, Boris Klatser. (Bussum, Produktie Uitgeverij Thoth, 1995). ISBN 90 6868 124 9.

Meer informatie
De razzia bij Hollandia-Kattenburg is door het NPO-programma Een Vandaag belicht. Bekijk hier het item.