Het monument
Vorm en materiaal
Het monument op het Bachplein te Amsterdam is een bronzen buste van mevrouw G. Wijsmuller-Meijer. Het borstbeeld is geplaatst op een voetstuk.
Tekst
De tekst op het voetstuk luidt:
'G. WIJSMULLER – MEIJER
LID GEMEENTERAAD VAN AMSTERDAM
1945 – 1966
BELLATRIX VIGILANS BEATRIX'.
Symboliek
'Bellatrix vigilans beatrix' betekent: 'Zij die moedig en waakzaam gelukkig maakt'.
Wijziging
Het monument werd in 1965 onthuld in het Beatrixoord in het Oosterpark in Amsterdam. Toen het Beatrixoord werd opgeheven nam Tante Truus het beeld mee naar huis. Na haar dood in 1978 is het herplaatst op het Bachplein.
De geschiedenis
Het monument op het Bachplein herinnert de inwoners van Amsterdam aan gemeenteraadslid mevrouw G. Wijsmuller-Meijer (ofwel, 'Tante Truus'). In de bezettingsjaren heeft zij duizenden joodse kinderen van de dood gered.
Gertruida (Truus) Meijer werd geboren op 12 april 1896 in Alkmaar, aldaar ging zij naar de Handelsschool. In 1912 verhuisde het gezin naar Duivendrecht. In 1914 kreeg zij haar eerste baan, bij een bank, daar leerde zij haar echtgenoot, de bankier J.F. Wijsmuller (Amsterdam, 25 februari 1894) kennen: zij huwden in 1923. Na haar huwelijk stopte Truus met werken, in de verwachting spoedig moeder te worden. Echter, toen dit uitbleef begon zij meer en meer sociaal werk te verrichten.
Zij was bevriend met de verzetsvrouw Mies Boissevain-van Lennep, die zij kende van de Vereeniging voor Vrouwenbelangen en Gelijk Staatsburgerschap (VVGS). Vanaf de jaren dertig regelde ‘Tante Truus’ (zoals ze al spoedig genoemd werd) samen met onder meer Mies Boissevain kindertransporten voor onder meer het Comité voor Bijzondere Joodse Belangen waarmee ze circa 10.000 Joodse kinderen uit Duitsland en Oostenrijk via Nederland veilig in Engeland onderbracht. In Duitsland werkte zij op dat gebied samen met Recha Freier, de vrouw van een Berlijnse rabbi. Ze moest onder meer onderhandelen met de man die later de organisator van de Jodenuitroeiing zou worden, de SS'er Adolf Eichmann. Eichmann wilde een grap met haar uithalen: geen onderhandeling, ze kon meteen 600 joodse kinderen meekrijgen. Dat lukte en binnen enkele dagen bracht ze hen naar Hoek van Holland, vanwaar vijfhonderd van hen direct doorreisden naar Groot-Brittannië. De overige honderd kinderen werden in Den Haag opgevangen. Hierna kregen de transporten meer structuur en werd een maximum van 150 kinderen per keer afgesproken. Een paar maal per week reisde 'Tante Truus' naar Duitsland om ze op te halen, totdat de bezetting een einde maakte aan het reddingswerk op deze schaal omdat de grenzen naar Engeland dicht gingen. Op de dag van de capitulatie wist ze nog 75 kinderen via IJmuiden weg te krijgen, op het SS Bodegraven, hetzelfde schip waarop de beroemde kunsthandelaar Goudstikker en zijn familie naar Engeland reisden (en waarbij Jacques Goudstikker door een ongeval omkwam).
Tijdens de bezetting zette ze haar reddingen illegaal voort. Voor het Nederlandse Rode Kruis bracht zij pakketten naar vluchtelingenkampen in Zuid-Frankrijk. Als de gelegenheid het toeliet, nam ze joodse kinderen mee en smokkelde ze hen naar Vichy-Frankrijk of Spanje. In 1942 zat ze kortstondig vast bij de Gestapo in de Euterpestraat in Amsterdam. De Gestapo verdacht haar – terecht – van een operatie om tientallen joden naar Zwitserland te smokkelen, maar moest haar vrijlaten omdat er geen bewijs was en 'Tante Truus' geen enkele nuttige inlichting gaf.Naarmate de oorlog vorderde, wijdde zij zich aan de voedselvoorziening. Ze stuurde duizenden pakketten naar kampen als Westerbork en Theresienstadt en bezorgde wekelijks eendeneieren aan bejaardenhuizen in Amsterdam. Tijdens de hongerwinter bleef ze zorgen voor de ondervoede kinderen in de Randstad. Ze bracht velen over het IJsselmeer naar Groningen, Friesland, Overijssel en Drenthe om aan te sterken.
Na de oorlog werd ze in 1945 lid van de Amsterdamse gemeenteraad, en bleef dat tot 1966. Een rouwadvertentie na haar overlijden: 'Moeder van 1001 kinderen, die het redden van joodse kinderen tot haar levenstaak heeft gemaakt'.
Zij is benoemd tot Rechtvaardige onder de Volkeren door het Yad Vashem-instituut in Israël. Verder kreeg zij de onderscheiding Officier in de Orde van Oranje-Nassau en werd ereburgeres van Amsterdam; van de Franse regering ontving zij de Reconnaissance.
Onthulling
Het monument is onthuld in 1965.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Het monument staat aan het Bachplein te Amsterdam.
Bronnen
- Om nooit te vergeten – Amsterdamse monumenten en gedenktekens ter herinnering aan de Tweede Wereldoorlog, Mies Bouhuys, Boris Klatser. (Bussum, Produktie Uitgeverij Thoth, 1995). ISBN 90 6868 124 9;
- Sta een ogenblik stil… Monumentenboek 1940/1945, Wim Ramaker, Ben van Bohemen. (Kampen, Uitgeversmaatschappij J.H. Kok Matrijs, 1980). ISBN 90 242 0185 3.
