Het monument
Vorm en materiaal
Het ‘Generaal Gavin-monument’ in Groesbeek (gemeente Berg en Dal) is een gedenkmuur, opgetrokken uit rode bakstenen. In de muur zijn twee zwart marmeren plaquettes ingemetseld. Op de rechter plaat is een afbeelding van een soldaat aangebracht. Voor de muur is in de bestrating een gedenksteen in de vorm van een ster aangebracht.
Teksten
De tekst op de linker plaat luidt:
‘JAMES M. GAVIN, COMMANDING GENERAL US 82nd AIRBORNE DIVISION ALL AMERICAN
MISSION ACCOMPLISHED
AFTER ACTION REPORT MARKET HOLLAND OPERATION SEP. – NOV. 1944′.
De tekst op de rechter plaat luidt:
’50 JAAR BEVRIJD 1944-1994 50 YEARS OF LIBERATION
OPDRACHT VERVULD
GROESBEEK AIRBORNE VRIENDEN & CITIZENS
US 82nd AIRBORNE DIV ASSN & VETERANS – UK CHAPTER
COMITÉ THANK YOU LIBERATORS’.
De tekst op de gedenksteen luidt:
‘UIT GEVOELENS VAN DANKBAARHEID EN RESPECT
VAN DE GROESBEEKSE BEVOLKING
VOOR DE AMERIKAANSE 82ste AIRBORNE DIVISIE
DIE ONDER HAAR BEVELHEBBER GENERAAL JAMES M. GAVIN
GROESBEEK OP 17 SEPTEMBER 1944 BEVRIJDDE
VAN TERREUR EN ONDERDRUKKING’.
De geschiedenis
Het ‘Generaal Gavin-monument’ herinnert de inwoners van Groesbeek (gemeente Berg en Dal) aan de bevrijding op 17 september 1944 door de Amerikaanse 82ste Airborne Divisie, onder leiding van generaal James M. Gavin.
Tijdens operatie ‘Market Garden’ landde generaal Gavin samen met 7000 manschappen per parachute bij de Knapheide. Hun hoofdkwartier (met de codenaam ‘Champion’) lag nabij hotel ‘De Wolfsberg’ in de bossen tussen Groesbeek en Molenhoek. Behalve de para’s landden bij Groesbeek enkele honderden gliders met militairen, munitie, materieel en voedsel.
Operatie ‘Market Garden’ was een groot offensief van 17 tot 26 september 1944, waarmee de geallieerden vanuit België een bruggenhoofd over de grote rivieren in Nederland wilden veroveren. Luchtlandingstroepen moesten in een bliksemsnelle aanval bruggen in Noord-Brabant en Gelderland veiligstellen. Er werden drie complete divisies gedropt: de 101ste US Airborne Divisie bij Son (ten noorden van Eindhoven) en Veghel, de 82ste US Airborne Divisie bij Grave en Groesbeek (ten oosten van Nijmegen) en de 1ste Britse Airborne Divisie ten westen van Oosterbeek. Later volgde ook nog de landing van de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade bij Driel. Vanuit België moest het Britse 30e Corps via de veroverde bruggen oprukken naar het IJsselmeer.
Bij de Amerikaanse luchtlandingstroepen verliep alles vrij goed. De bruggen over de Maas en het Maas-Waalkanaal bij Heumen vielen in hun handen en na harde strijd ook de Waalbrug bij Nijmegen. Ook rondom Eindhoven vielen de bruggen grotendeels in handen van de Amerikaanse para’s.
Maar de Rijnbrug bij Arnhem bleek een brug te ver. Onder leiding van luitenant-kolonel John D. Frost slaagde het 2de bataljon van de 1ste Parachutisten Brigade van de 1ste Airborne Divisie erin om de noordelijke oprit van de oude Rijnbrug te bezetten en deze oprit tijdens de daaropvolgende strijd dagenlang onder controle te houden. De Engelse para’s bij de Rijnbrug en rondom Oosterbeek werden echter verrast door Duitse pantsertroepen en moesten zich met zware verliezen overgeven. De landing van de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade bij Driel was te laat om nog van enige hulp te kunnen zijn aan de belegerde Engelse luchtlandingstroepen. Ook de opmars van het 30e corps liep ernstige vertraging op door onder andere aanvallen van in de haast samengestelde Duitse eenheden.
Nadat de Slag om Arnhem werd verloren, is de aanval gestokt. Wel was dankzij de samenwerking van Amerikaanse en Engelse soldaten een deel van Noord-Brabant en Gelderland in geallieerde handen terechtgekomen. Vanuit deze strook vrij gebied van Eindhoven naar Arnhem (‘de Corridor’ genoemd) werd in de maanden daarna de rest van Brabant bevrijd. Tijdens operatie ‘Market Garden’ zijn boven Nederland 35.000 parachutisten gedropt, waarvan circa 11.000 bij Arnhem zijn geland. Slechts 2400 man is het gelukt om na gevechten in Oosterbeek en Arnhem de Rijn terug over te steken naar de Betuwe. De overige soldaten raakten gewond, werden gedood of zijn krijgsgevangen gemaakt. In totaal zijn meer dan 17.000 militairen van de luchtlandings- en grondtroepen gesneuveld, gewond geraakt of vermist. Dit verliescijfer was hoger dan tijdens de invasie in Normandië (D-Day).
De meeste Amerikaanse militairen zijn herbegraven in Amerika. Britse en Canadese militairen blijven begraven in het land waar zij zijn gesneuveld.
Onthulling
Het monument is onthuld op 5 mei 1995, ter gelegenheid van de 50ste herdenking van de bevrijding.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Bronnen
- Contactblad van de Stichting 1940-1945 van oktober 2002;
- members.lycos.nl/september1944;
- In het spoor van Market Garden – Monumenten en gedenktekens Noord-Brabant van Jacq van Eekelen e.a. (Den Dungen, Market Garden Comité, 1998);
- Ter nagedachtenis en ter bezinning – Oorlogs- en verzetsmonumenten in Nijmegen en omgeving van Margreet Janssen Reinen, Miep Janssen Reinen-Wannet en Ab Uijen. (Molenhoek 1994). ISBN 90-71832-25-2.
