Het monument
Vorm en materiaal
Het ‘Airborne-monument’ in Heilig Landstichting (gemeente Berg en Dal) is een bronzen reliëf van een omhoog wijzende soldaat, een aantal neerdalende parachutisten en de Waalbrug.
Tekst
De tekst op het gedenkteken luidt:
‘RELIËF UITGEVOERD DOOR CH. HAMMES,
UITBEELDEND EEN PARACHUTIST DER ALL AMERICANS DIVISIE,
NIJMEGEN EN DE BELANGRIJKE WAALBRUG VEROVEREND.
AANGEBODEN DOOR HET GEMEENTEBESTUUR VAN NIJMEGEN
AAN HOTEL SIONSHOF
HOOFDKWARTIER BIJ DE BEVRIJDING DER STAD OP 17 SEPT. 1944
ONTHULD 17 SEPT. 1954 DOOR MAJ. BESTEBREURTJE,
VERBINDINGSOFFICIER TUSSEN GEALLIEERDE- EN BINNENLANDSE
STRIJDKRACHTEN’.
De geschiedenis
Het ‘Airborne-monument’ herinnert de inwoners van Heilig Landstichting (gemeente Berg en Dal) aan de bevrijding van hun dorp.
Op 17 en 18 september 1944 kwamen in het kader van operatie ‘Market Garden’ ten noordoosten van Groesbeek 1.922 parachutisten van het 508ste Para Infanterie Regiment neer. Nadat de parachutisten Heilig Landstichting onder controle hadden, werd hotel ‘Sionshof’ een verzamelpunt voor militairen en oorlogsverslaggevers toen Captain Arie Bestebreurtje, Nederlandse liaison officer bij de 82nd Airborne Division, hier zijn hoofdkwartier vestigde. De Nederlandse verbindingsofficier Bestebreurtje legde hier contact tussen geallieerden en Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten. Ook stuurde hij een patrouille de stad in om de situatie bij de Waalbrug te verkennen.
Operatie ‘Market Garden’ was een groot offensief van 17 tot 26 september 1944, waarmee de geallieerden vanuit België een bruggenhoofd over de grote rivieren in Nederland wilden veroveren. Luchtlandingstroepen moesten in een bliksemsnelle aanval bruggen in Noord-Brabant en Gelderland veiligstellen. Er werden drie complete divisies gedropt: de 101ste US Airborne Divisie bij Son (ten noorden van Eindhoven) en Veghel, de 82ste US Airborne Divisie bij Grave en Groesbeek (ten oosten van Nijmegen) en de 1ste Britse Airborne Divisie ten westen van Oosterbeek. Later volgde ook nog de landing van de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade bij Driel. Vanuit België moest het Britse 30e Corps via de veroverde bruggen oprukken naar het IJsselmeer.
Bij de Amerikaanse luchtlandingstroepen verliep alles vrij goed. De bruggen over de Maas en het Maas-Waalkanaal bij Heumen vielen in hun handen en na harde strijd ook de Waalbrug bij Nijmegen. Ook rondom Eindhoven vielen de bruggen grotendeels in handen van de Amerikaanse para’s.
Maar de Rijnbrug bij Arnhem bleek een brug te ver. Onder leiding van luitenant-kolonel John D. Frost slaagde het 2de bataljon van de 1ste Parachutisten Brigade van de 1ste Airborne Divisie erin om de noordelijke oprit van de oude Rijnbrug te bezetten en deze oprit tijdens de daaropvolgende strijd dagenlang onder controle te houden. De Engelse para’s bij de Rijnbrug en rondom Oosterbeek werden echter verrast door Duitse pantsertroepen en moesten zich met zware verliezen overgeven. De landing van de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade bij Driel was te laat om nog van enige hulp te kunnen zijn aan de belegerde Engelse luchtlandingstroepen. Ook de opmars van het 30e corps liep ernstige vertraging op door onder andere aanvallen van in de haast samengestelde Duitse eenheden.
Nadat de Slag om Arnhem werd verloren, is de aanval gestokt. Wel was dankzij de samenwerking van Amerikaanse en Engelse soldaten een deel van Noord-Brabant en Gelderland in geallieerde handen terechtgekomen. Vanuit deze strook vrij gebied van Eindhoven naar Arnhem (‘de Corridor’ genoemd) werd in de maanden daarna de rest van Brabant bevrijd. Tijdens operatie ‘Market Garden’ zijn boven Nederland 35.000 parachutisten gedropt, waarvan circa 11.000 bij Arnhem zijn geland. Slechts 2400 man is het gelukt om na gevechten in Oosterbeek en Arnhem de Rijn terug over te steken naar de Betuwe. De overige soldaten raakten gewond, werden gedood of zijn krijgsgevangen gemaakt. In totaal zijn meer dan 17.000 militairen van de luchtlandings- en grondtroepen gesneuveld, gewond geraakt of vermist. Dit verliescijfer was hoger dan tijdens de invasie in Normandië (D-Day).
De meeste Amerikaanse militairen zijn herbegraven in Amerika. Britse en Canadese militairen blijven begraven in het land waar zij zijn gesneuveld.
Onthulling
Het monument is onthuld op 17 september 1954 door majoor Bestebreurtje.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument is geplaatst aan de Nijmeegse Baan te Heilig Landstichting (gemeente Berg en Dal).
Bronnen
- Gemeente Groesbeek;
- Ter nagedachtenis en ter bezinning – Oorlogs- en verzetsmonumenten in Nijmegen en omgeving, Margreet Janssen Reinen, Miep Janssen Reinen-Wannet en Ab Uijen. (Molenhoek 1994). ISBN 90-71832-25-2;
- Sta een ogenblik stil… Monumentenboek 1940/1945 van Wim Ramaker en Ben van Bohemen. (Kampen, Uitgeversmaatschappij J.H. Kok Matrijs, 1980). ISBN 90 242 0185 3;
- Website Spannende Geschiedenis. ‘Heilig Landstichting Sionshof.
