Het monument
Vorm en materiaal
Het 'Herdenkingsraam Bevrijding 1940-1945' in Wageningen is een gebrandschilderd glas-in-loodraam. Het gedenkraam is 10 meter hoog en 3 meter breed.
Teksten
De teksten op het gedenkraam luiden:
'JE MAINTIENDRAI.'
'1945 5 MEI 1945 15 AUG.'
'PRO AMICES MORTUE, AMICES VIVIMUS.'
Dit betekent 'Voor vrienden gestorven, voortlevend in vrienden'.
'PUGNO PRO PATRIA 10 MEI GREBBE 1940.'
Dit betekent: 'Vecht voor het vaderland'.
'LUCEM TUAM DA NOBIS DEUS'
Dit betekent: 'God, geef ons Uw licht'.
Symboliek
Ontwerper jhr. O.E.C.M.I. van Nispen tot Pannerden heeft het gedenkraam als volgt omschreven: 'Als fundament is in het raam aangebracht de wapenspreuk van de glazeniers: 'Lucem Tuam da nobis Deus' in het middeleeuws Latijn. Licht dat ieders deel moge zijn, ook geestelijk.' Voor de glasschilder is het spelen en woekeren met het licht. Boven deze spreuk staat een Nederlandse plaats (kan Wageningen zijn), waarop de oorlogsvuurvogel, de Hitler-adelaar, is neergestreken en het geheel in vuur en vlam zet en in rook doet opgaan. Wageningen, Nederland, de Wereld. Aan de vogel is een gebarsten hakenkruis, omgedraaid aangebracht, retour afzender, en de vernietigde oorlogsvlag van Japan.
Daarboven rijst een figuur op die de ketenen van de bezetting heeft verbroken. Hij heeft het monster gedood en vertrapt en houdt fier, jubelend van vreugde, onze driekleur in triomf boven zijn hoofd. Hij verrijst over het boze heen, vanuit een ereveld (Pasen). Boven hem een kruis waarop staat: 'Pro amices mortui, amices vivimus', een tekst die voorkomt op de Canadese erebegraafplaats Groesbeek.
Links wordt herinnerd aan de slag aan de Grebbe met de tekst: 'Pugno pro patria'. Daarboven de evacuatie en terugkomst van de Wageningers met aken. Rechtsonder vluchten de aasvogels, profiteurs van – en collaborateurs met de vijand. Dan een concentratiekamp met davidster. Daarboven worden wij herinnerd aan de strijd in Nederlands Oost-Indië. Aan de Burma-spoorlijn en de brug over de Kwai. Een typisch Indisch bootje en op de achtergrond een koopvaardijschip, de Insulinde. Boven de erebegraafplaats: de kruiser 'De Ruyter'.
Het geheel wordt overspannen door een regenboog. De oorlogsbui is voorbij. Links ervan parachutisten en vliegtuigen. Daarboven het wapen van Wageningen met datum en jaar van de capitulatie van de bezetters. Achter het wapen hotel 'De Wereld' en links de maple leaf, ter herinnering van de bevrijding van Wageningen door de Canadezen. Rechts het wapen van Batavia met capitulatie-datum en -jaar van Japan.
In het midden de vredesvogel met olijftak. Herrezen als een feniks uit de as van de verbrande adelaar (de duif en het vuur zijn ook de symbolen van Pinksteren). Daarboven het rijkswapen met wapenspreuk en het zwaard van de gerechtigheid en de scepter, gekruist door de overwinningspalm en een tak met oranje-appels.
Boven het wapen van Batavia het gevecht tussen de kaaiman en de zeeslang. De kaaiman beweerde dat zij hadden afgesproken dat de zeeslang zou regeren over de zee en hij over het land. De zeeslang zei echter: wij hebben afgesproken, jij het land en ik het water, en hij trok de rivieren op. Dit tafereel is geïnspireerd op het wapen van Soerabaja.
Het geheel wordt bekroond met kerken van vele verwoeste steden en dorpen die herbouwd zijn: van links naar rechts Oosterbeek, Rhenen, Wageningen, Roermond, Rotterdam, Arnhem, Groningen, Middelburg, Wouw, Groesbeek en Nijmegen. Tezamen vormen deze torens één orgelfront die het Ere zij God luiden voor het koninklijke kind van Bethlehem. Ster met acht punten (Bergrede; Kerstmis).
Het gehele tableau heeft de vorm van een kruis, teken van verlossing en overwinning op de dood.
Ondanks alle illustratieve gegevens is het raam toch monumentaal geworden en meditatief bedoeld, om te gedenken allen die hebben gestreden, geleden en gebeden: Landgenoten en Bondgenoten'.
De geschiedenis
Het 'Herdenkingsraam Bevrijding 1940-1945' herinnert de inwoners van Wageningen aan de bevrijding van Nederland. Het venster geeft zicht op de Tweede Wereldoorlog, de bevrijding en het leven in vrijheid.
Onthulling
Het monument is onthuld op 5 mei 1987 door Hare Majesteit Koningin Beatrix.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het gedenkraam is aangebracht in de Grote Kerk, gelegen aan de Markt te Wageningen. Om het monument te bezichtigen, dient men de sleutel van de kerk op te halen bij de beheerder.
Bron
Gemeente Wageningen.
