Het monument
Vorm en materiaal
Het ‘Airborne-monument’ in Wolfheze (gemeente Renkum) is een gedenkbank, opgetrokken uit baksteen. Het zitvlak en de rugleuning zijn bedekt met hout. In het midden van de bank is een gedenksteen gemetseld, waarop een bronzen plaquette is aangebracht. Op de gedenkplaat staat een Pegasus afgebeeld. Het gedenkteken is 1 meter 40 hoog en 1 meter 65 breed.
Tekst
De tekst op de plaquette luidt:
‘TER HERINNERING AAN DE EENHEDEN VAN DE 1e BRITSE LUCHTLANDINGSDIVISIE
EN VAN DE 1e POOLSE ONAFHANKELIJKE PARACHUTISTENBRIGADE
DIE OP 17, 18 EN 19 SEPTEMBER 1944 IN DEZE OMGEVING LANDDEN.
VAN HIERUIT TROKKEN ZIJ RICHTING ARNHEM OM DE VERKEERSBRUG TE VEROVEREN.
ALS ONDERDEEL VAN OPERATIE ‘MARKET GARDEN’.
DEZE SLAG OM ARNHEM DUURDE VAN 17 TOT 26 SEPTEMBER 1944.
IN MEMORY OF THE UNITS OF THE 1st BRITISH AIRBORNE DIVISION
AND OF THE 1st POLISH INDEPENDENT PARACHUTE BRIGADE GROUP
WHICH LANDED IN THIS VICINITY ON 17, 18 AND 19 SEPTEMBER 1944.
FROM HERE THEY ADVANCED IN THE DIRECTION OF ARNHEM
TO SEIZE THE ROAD-BRIDGE AS PART OF OPERATION MARKET GARDEN.
THIS BATTLE OF ARNHEM LASTED FROM 17 TO 26 SEPTEMBER 1944.’
Symboliek
De Grieks-mythologische Pegasus (een gevleugeld paard) is het Airborne-embleem.
Wijziging
Oorspronkelijk stond op de plek van het huidige monument een container uit de Tweede Wereldoorlog. In de jaren zestig is deze container weggehaald, omdat hij in een slechte staat verkeerde.
De geschiedenis
Het ‘Airborne-monument’ herinnert de inwoners van Wolfheze (gemeente Renkum) aan de landing van de eenheden van de 1ste Britse Airborne Divisie en van de 1ste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade op 17, 18 en 19 september 1944 in de omgeving van Wolfheze.
Operatie ‘Market Garden’ was een groot offensief van 17 tot 26 september 1944, waarmee de geallieerden vanuit België een bruggenhoofd over de grote rivieren in Nederland wilden veroveren. Luchtlandingstroepen moesten in een bliksemsnelle aanval bruggen in Noord-Brabant en Gelderland veiligstellen. Er werden drie complete divisies gedropt: de 101ste US Airborne Divisie bij Son (ten noorden van Eindhoven) en Veghel, de 82ste US Airborne Divisie bij Grave en Groesbeek (ten oosten van Nijmegen) en de 1ste Britse Airborne Divisie ten westen van Oosterbeek. Later volgde ook nog de landing van de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade bij Driel. Vanuit België moest het Britse 30e Corps via de veroverde bruggen oprukken naar het IJsselmeer.
Bij de Amerikaanse luchtlandingstroepen verliep alles vrij goed. De bruggen over de Maas en het Maas-Waalkanaal bij Heumen vielen in hun handen en na harde strijd ook de Waalbrug bij Nijmegen. Ook rondom Eindhoven vielen de bruggen grotendeels in handen van de Amerikaanse para’s.
Maar de Rijnbrug bij Arnhem bleek een brug te ver. Onder leiding van luitenant-kolonel John D. Frost slaagde het 2de bataljon van de 1ste Parachutisten Brigade van de 1ste Airborne Divisie erin om de noordelijke oprit van de oude Rijnbrug te bezetten en deze oprit tijdens de daaropvolgende strijd dagenlang onder controle te houden. De Engelse para’s bij de Rijnbrug en rondom Oosterbeek werden echter verrast door Duitse pantsertroepen en moesten zich met zware verliezen overgeven. De landing van de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade bij Driel was te laat om nog van enige hulp te kunnen zijn aan de belegerde Engelse luchtlandingstroepen. Ook de opmars van het 30e corps liep ernstige vertraging op door onder andere aanvallen van in de haast samengestelde Duitse eenheden.
Nadat de Slag om Arnhem werd verloren, is de aanval gestokt. Wel was dankzij de samenwerking van Amerikaanse en Engelse soldaten een deel van Noord-Brabant en Gelderland in geallieerde handen terechtgekomen. Vanuit deze strook vrij gebied van Eindhoven naar Arnhem (‘de Corridor’ genoemd) werd in de maanden daarna de rest van Brabant bevrijd. Tijdens operatie ‘Market Garden’ zijn boven Nederland 35.000 parachutisten gedropt, waarvan circa 11.000 bij Arnhem zijn geland. Slechts 2400 man is het gelukt om na gevechten in Oosterbeek en Arnhem de Rijn terug over te steken naar de Betuwe. De overige soldaten raakten gewond, werden gedood of zijn krijgsgevangen gemaakt. In totaal zijn meer dan 17.000 militairen van de luchtlandings- en grondtroepen gesneuveld, gewond geraakt of vermist. Dit verliescijfer was hoger dan tijdens de invasie in Normandië (D-Day).
Onthulling
Het monument is onthuld in 1991.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument is geplaatst bij de ingang van het psychiatrische ziekenhuis ‘De Gelderse Roos’, gelegen op de hoek Parallelweg/Wolfhezerweg te Wolfheze (gemeente Renkum).
Bronnen
- Gemeente Renkum;
- Contactblad van de Stichting 1940-1945, uitgave van oktober 2002;
- In het spoor van Market Garden – Monumenten en gedenktekens Noord-Brabant van Jacq van Eekelen e.a. (Den Dungen, Market Garden Comité, 1998).
