De Westereen, monument aan de Schoolstraat

Vorm en materiaal
Het monument aan de Schoolstraat in De Westereen (Zwaagwesteinde) (gemeente Dantumadiel) is een driehoekige zuil, uitgevoerd in rood Balmoral en African Blue. De zuil wordt bekroond door een gebeeldhouwde vlam.

Teksten
De tekst op de voorzijde van de zuil luidt:

'TER HERINNERING AAN
DE DORPSGENOTEN
DIE TEN GEVOLGE VAN
OORLOGSOMSTANDIGHEDEN
HET LEVEN LIETEN

4 MEI 1986
VERENIGING DORPSBELANG
ZWAAGWESTEINDE

HJA DY'T FALLEN
BINNE, BETINKE WY
YN TANKBERENS.'

De tekst op de linkerzijkant luidt:

'1945 -1950
NEDERLANDS INDIË / INDONESIA

H.J. v.d. MEULEN
R.P. HEKSTRA
R.P. VEENSTRA'.

De tekst op de rechterzijkant luidt:

'1940 – 1945

JILT J. ELZINGA 31 JR
† 22 AUGUSTUS 1944 IN LEEUWARDEN
ANDRIES IJ. POSTMA 25 JR
† 7 OKTOBER 1944 IN EMMERICH
LIPPE G. BOSKMA 22 JR
† 7 OKTOBER 1944 IN EMMERICH
HAIZE G. BOSMA 22 JR
† 22 OKTOBER 1944 IN ZOSCHEN
BROER J. ADEMA 19 JR
† 20 NOVEMBER 1944 IN LADELUND
PIETER B. v.d. MEER 22 JR
† 31 DECEMBER 1944 IN NEUENGAMME
JANKE BOSMA – NICOLAI 40 JR
† 2 MAART 1945 IN LEEUWARDEN
HARMEN D. BROUWER 23 JR
† 15 APRIL 1945 IN AKKERWOUDE
JAN P. BOORSMA 24 JR
† 1 MEI 1945 IN SIEGBURG
HENDRIK S. KOSTER 47 JR
† 3 MEI 1945 IN DUITSLAND
BALLING H. HEIDSTRA 21 JR
† 3 MEI 1945 BIJ NEUSTADT
IJBELE FR. HOEKSTRA 24 JR
† 3 MEI 1945 IN DUITSLAND
HENDRIK G. DIJKSTRA 21 JR
† 30 DECEMBER 1945 IN KOWELL

MILTON C. SPANGENBERG
U.S.A. 33352652T – 43
† 11 DECEMBER 1943 IN ZWAAGWESTEINDE'.

Wijziging
Oorspronkelijk stond het gedenkteken op de hoek Leeuwerikstraat/Noorderstationsstraat. Door de uitbreiding van het winkelcentrum is het monument verplaatst naar de Schoolstraat.

Het monument aan de Schoolstraat te De Westereen (gemeente Dantumadiel) is opgericht ter nagedachtenis aan zestien medeburgers, die in de Tweede Wereldoorlog of ten tijde van de koloniale oorlog in Indonesië (1945-1950) in het voormalige Nederlands-Indië zijn omgekomen, en aan een Amerikaanse soldaat die in het dorp is gesneuveld.

De naam van de omgekomen Amerikaanse soldaat luidt:

Milton C. Spangenberg.

De namen van de zestien slachtoffers luiden:

Broer Adema, Jan Boorsma, Lippe Boskma, Janke Boskma-Nicolai, Haize Bosma, Harm Brouwer, Hendrik Dijkstra, Jilt Elzinga, Balling H. Heidstra, Romke Hekstra, IJbele Hoekstra, Hendrik Koster, Pieter van de Meer, Harke van der Meulen, Andries Postma en Rinse Pieter Veenstra.

Broer Adema werd geboren op 2 augustus 1925 in De Westereen. De 19-jarige Adema stierf op 20 oktober 1944 in Ladelund. Op de zuil staat vermeld dat hij op 20 september 1944 is omgekomen, terwijl in het boek Dantumadeel in de jaren 1940-1945 20 november 1944 als sterfdatum wordt opgegeven.

Jan Boorsma werd geboren op 17 december 1920 in De Westereen. De kapper is op 1 mei 1945 omgekomen in Siegburg. Op 30 mei 1951 werd hij herbegraven in zijn geboorteplaats.

Lippe Boskma werd geboren op 19 november 1920 in De Westereen. Hij werd samen met Andries Postma gearresteerd tijdens een razzia in De Westereen op 26 april 1944. De bezetter stuurde hen vervolgens als dwangarbeider naar Duitsland. Zowel Boskma als Postma kwam op 7 oktober 1944 om het leven bij een bombardement op Emmerich.

Janke Boskma-Nicolai werd geboren op 17 oktober 1904 in Bergum. Mevrouw Boskma raakte in haar woonplaats De Westereen zwaar gewond tijdens een vliegtuigbeschieting op doelen van de bezetter. Zij stierf op 2 maart 1945 aan haar verwondingen in een ziekenhuis in Leeuwarden.

Haize Bosma werd geboren op 3 november 1921 in De Westereen. Tijdens een bezoek aan zijn vriendin in Veenwouden werd de landarbeider door de Grüne Polizei gearresteerd en als dwangarbeider naar Duitsland gestuurd. Bosma stierf op 22 oktober 1944 te Zoschen bij Leipzig en werd op 25 mei 1949 herbegraven in zijn geboorteplaats.

De 32-jarige Harm Brouwer stierf op 15 april 1945 in Akkerwoude (thans Damwâld).

Hendrik Dijkstra werd geboren op 14 april 1924 in De Westereen. De kleermaker werd op 26 april 1944 tijdens een razzia in zijn woonplaats opgepakt. Dijkstra stierf door de ontberingen op 30 december 1945 te Kowel in de voormalige Sovjet-Unie.

Jilt Elzinga werd geboren op 15 juni 1913 te De Westereen. Hij werd op 27 april 1944 door een politieagent neergeschoten, omdat hij weigerde door te lopen. De volgende dag overleed Elzinga in het Diaconessenhuis in Leeuwarden. De 31-jarige koopman werd begraven in zijn geboorteplaats. Op het monument staat vermeld dat Elzinga op 22 augustus 1944 is overleden, maar dit is niet juist.

Romke Hekstra werd geboren in de gemeente Dantumadiel. De landarbeider raakte gewond tijdens een actie bij Klaten. Hij werd overgebracht naar het Militair Hospitaal in Soerabaja, waar hij op 20 januari 1949 is overleden. Soldaat Hekstra van 4-9-RI werd begraven op Tillemaplein A40. Ook zijn naam staat vermeld op het monument in Soerakarta.

Balling H. Heidstra is op 21-jarige leeftijd samen met IJbele Hoekstra omgekomen aan boord van de 'Cap 'd Arcona', toen dit gevangenenschip op 3 mei 1945 in de buurt van Neustadt in Duitsland werd getorpedeerd.

IJbele Hoekstra werd geboren op 9 juni (jaar onbekend) in De Westereen. Tijdens een razzia in zijn geboorteplaats werd Hoekstra door de bezetter gearresteerd. In augustus 1944 werd hij via het Huis van Bewaring in Leeuwarden en kamp Amersfoort op transport gezet naar het concentratiekamp Neuengamme. Zowel Hendrik Koster als Hoekstra en de 21-jarige Balling H. Heidstra zijn omgekomen aan boord van de 'Cap 'd Arcona', toen dit gevangenenschip op 3 mei 1945 in de buurt van Neustadt in Duitsland werd getorpedeerd.

Hendrik Koster werd geboren op 4 augustus 1897 in Kollumerzwaag. De landarbeider werd op 4 april 1944 in Leeuwarden gearresteerd.

Pieter van de Meer werd geboren op 21 september 1922 in De Westereen. Hij was zuivelarbeider in zijn geboorteplaats. Van de Meer stierf op 3 december 1944 in het concentratiekamp Neuengamme. Op het monument staat vermeld dat hij op 31 december 1944 is overleden.

Harke van der Meulen werd geboren op 4 december 1925 in de gemeente Wymbritseradeel. De magazijnbediende sneuvelde op 13 november 1947 als soldaat tijdens een politionele actie tussen Indramajoe en Cheribon, Kaliwedi. Zijn naam staat ook vermeld op een monument in Soerakarta.

Andries Postma werd geboren op 24 maart 1919 in de gemeente Dantumadiel. Hij werd samen met Lippe Boskma gearresteerd tijdens een razzia in Zwaagwesteinde op 26 april 1944. De bezetter stuurde hen vervolgens als dwangarbeider naar Duitsland. Zowel Postma als Boskma kwam op 7 oktober 1944 om het leven bij een bombardement op Emmerich.

De Amerikaanse vlieger Milton C. Spangenberg is op 11 december 1943 in De Westereen omgekomen. Na een bombardementsvlucht naar de Duitse stad Emden werd de Amerikaanse B17 (serial number 230218) van het 335th Bomb Squadron, 95th Bomb Group (H) van de vliegbasis Horsham in Engeland, aangeschoten. Het toestel stortte neer bij de zeedijk onder Ferwerd. Hierbij kwamen drie bemanningsleden om het leven, te weten: J.E. Gallo, A.E. Kemp en A. Pereira. De zeven andere bemanningsleden hebben het vliegtuig tijdig met een parachute kunnen verlaten. Spangenberg en nog twee collega's waren in de buurt van Zwaagwesteinde uit het toestel gesprongen. Maar de parachute van Spangenberg ging niet open, waardoor hij alsnog sneuvelde. De andere twee militairen hebben de sprong wel overleefd, maar werden op de grond krijgsgevangen genomen. Spangenberg werd begraven in Zwaagwesteinde. Op 8 november 1945 werd hij herbegraven op het Amerikaanse Ereveld Margraten. Spangenberg vond in het jaar 1949 zijn laatste rustplaats in de Verenigde Staten.

Rinse Pieter Veenstra werd geboren op 17 april 1919 in De Westereen. Hij was wachtmeester O.V.W.'er (oorlogsvrijwilliger) van 6 RVA 7 Dec. Divisie. Hij sneuvelde te Tjitjambe op 7 februari 1949 en werd begraven op het Ereveld Menteng Pulo te Jakarta (Vak 2, graf 1).

Onthulling
Het monument is onthuld op 4 mei 1986 door de Vereniging Dorpsbelang Zwaagwesteinde.

Locatie
Het monument bevindt zich aan de Schoolstraat, tegenover de Verlengde Stationsstraat te De Westereen (gemeente Dantumadiel).

Bronnen

• Gemeente Dantumadiel;
• Nieuwsblad van Noord-Oost Friesland van 12 mei 1986;
• Verzetsmuseum Friesland: www.verzetsmuseum.nl.

Voor meer informatie
Tekens aan de weg – Tekens aan de wand, C. Reitsma (Leeuwarden, 1980). ISBN 9033020009.