Vrijdag 12 januari werd de wisseltentoonstelling ‘Gedwongen’ geopend in het museum van Nationaal Monument Kamp Amersfoort. De tentoonstelling vertelt over een onderdeel van de Tweede Wereldoorlog in Nederland dat lang onderbelicht is gebleven: de Arbeitseinsatz.
Ruim een half miljoen Nederlandse jonge mannen tussen de 18 en 35 jaar werden verplicht tewerkgesteld in Duitsland, samen met meer dan 7 miljoen mannen en vrouwen uit de rest van bezet Europa en de Sovjet-Unie. Sommigen gingen vrijwillig, de meesten onder dwang. De dwangarbeiders moesten de Duitse industrie overeind houden, terwijl Duitse mannen aan het front vochten. Ongeveer 30.000 Nederlandse mannen overleefden het niet.
Kamp Amersfoort fungeerde zowel als verzamelplaats voor mannen die op transport naar Duitsland werden gesteld voor de Arbeitseinsatz en als strafkamp voor diegenen die probeerden aan de Arbeitseinsatz te ontkomen.
Aan de hand van mémoires, persoonlijke voorwerpen en audiofragmenten vertellen ex-tewerkgestelden in de tentoonstelling hun verhaal, dat lange tijd weinig aandacht heeft gekregen.
Het Nationaal Comité 4 en 5 mei en het NIOD vinden het belangrijk dat er meer kennis over dit thema komt. De resultaten van dit onderzoek presenteren we op een laagdrempelige en aantrekkelijke manier in verschillende vormen, waaronder een podcastserie, een reizende tentoonstelling en een publieksboek.
Tijdens de opening schetste Frank van Vree de wetenschappelijke context van de Arbeitseinsatz in zijn toespraak. Anniko van Santen ging in gesprek met onderzoekster Renske Krimp-Schraven die namens het comité onderzoek deed naar deze periode, nabestaande van een tewerkgestelde en schrijver Tim Overdiek en Co Knuppelder, een van de ex-tewerkgestelde mannen. De aanwezigheid van de drie ex-tewerkgestelden Co Knuppelder, Wim Missel en Koos Bienefelt maakte deze opening extra bijzonder.
De tentoonstelling is gemaakt in samenwerking met het Nationaal Comité 4 en 5 mei
en het NIOD Institute for War, Holocaust and Genocide Studies en is een jaar lang te zien in het museum van Nationaal Monument Kamp Amersfoort.