Een grote meerderheid van de Nederlanders beschouwt de Tweede Wereldoorlog als een belangrijke en leerzame gebeurtenis. Dit blijkt uit het Nationaal Vrijheidsonderzoek 2021, een jaarlijks onderzoek naar het draagvlak voor herdenken en vieren in Nederland. Onderzoeksbureau CentERdata voerde dit onderzoek uit in opdracht van het Nationaal Comité 4 en 5 mei.
Ruim acht op de tien Nederlanders vinden dat we nog steeds kunnen leren van de gebeurtenissen die tijdens de Tweede Wereldoorlog plaatsvonden. Ook is men ervan overtuigd dat de oorlog van invloed is op de Nederlandse identiteit. 65-plussers zijn het meest geïnteresseerd in de Tweede Wereldoorlog. Opvallend is dat onder de jongeren (16-24) de interesse in de Tweede Wereldoorlog ook groot is; zes op de tien jongeren geven aan (zeer) geïnteresseerd te zijn. Diezelfde jongeren zijn overigens minder geneigd om deze oorlog als hun ‘eigen’ geschiedenis te beschouwen: slechts één op de drie ziet de Tweede Wereldoorlog als onderdeel van hun geschiedenis. Bij de overige leeftijdsgroepen is dat 42%. 9% van de Nederlanders vindt dat het tijd is dat we de Tweede Wereldoorlog laten rusten.
4 en 5 mei in coronatijd
Vanwege het coronavirus verliepen Bevrijdingsdag en Dodenherdenking in 2020 anders dan normaal. De dagen konden desondanks op veel belangstelling rekenen. De uitzending van de Nationale Herdenking op de Dam werd door 78% van de Nederlanders gevolgd, een lichte stijging ten opzichte van 2019. Ook het aantal Nederlanders dat de vlag halfstok heeft gehangen nam iets toe. De twee minuten stilte blijft met afstand de belangrijkste traditie; bijna negen op de tien Nederlanders hielden om 20.00 uur de stilte in acht. Dit is nagenoeg gelijk aan het jaar daarvoor. Ook aan 5 mei hebben de meeste mensen in 2020 aandacht geschonken. Er is een kleine groep die helemaal niet heeft stilgestaan bij Bevrijdingsdag. Dit geldt voor 17% van de Nederlanders (in 2019 was dit 13%).
Het draagvlak voor 4 en 5 mei is vrijwel onaangetast. Zowel de Dodenherdenking als Bevrijdingsdag worden door het grootste deel van de Nederlandse bevolking belangrijk gevonden. 85% van de Nederlanders geeft aan de Nationale Herdenking (heel) belangrijk te vinden. Als het gaat om Bevrijdingsdag is dat 79%.
Een jaar corona: beleving vrijheid grotendeels onveranderd
Ons leven is door het coronavirus op veel manieren ingrijpend veranderd. Het is daarom verrassend dat Nederlanders anno 2021 vrijheid grotendeels nog op dezelfde manier beleven als vóór het uitbreken van corona, al zijn er waarneembare verschillen. Zo zijn er iets meer Nederlanders die vinden dat onze vrijheid minder vanzelfsprekend is in vergelijking met het jaar daarvoor. Ook is de groep die vindt dat je in Nederland altijd kunt uitkomen voor je mening iets kleiner geworden. Het gaat hierbij echter niet om grote verschuivingen.
Over het Nationaal Vrijheidsonderzoek
Het Nationaal Vrijheidsonderzoek (NVO) is een langlopend monitoringsonderzoek dat sinds 2001 jaarlijks wordt uitgevoerd in opdracht van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Onderzoeksbureau CentERdata was in 2020 en 2021 verantwoordelijk voor de uitvoering. Aan het NVO van 2021 deden ruim 1500 Nederlanders mee. Zij vormen een representatieve afspiegeling van de Nederlandse bevolking van 16 jaar en ouder. Het onderzoek is uitgevoerd door middel van een online enquête. De data is verzameld tussen 1 en 23 februari 2021. Dit jaar is extra ingegaan op de thema’s oorlog en saamhorigheid/verbondenheid. Een uitgebreid rapport over het NVO is te vinden op de website van het Nationaal Comité 4 en 5 mei.
De beleving van vrijheid is het afgelopen jaar uitgebreider onderzocht in de bundel De stand van vrijheid, 75 jaar na de bevrijding. In deze bundel verkennen onderzoekers van het Sociaal en Cultureel Planbureau en het Nationaal Comité 4 en 5 mei hoe de Nederlandse bevolking vrijheid beleeft en ervaart. De onderzoekers laten zien dat vrijheid nooit af is, en dat het een voortdurende zoektocht is naar een evenwicht vinden tussen individuele vrijheden en het maatschappelijke belang.