Het monument
Vorm en materiaal
Het monument voor Jan Campert in Spijkenisse (gemeente Nissewaard) is een roestvrijstalen zuil met een bronzen boekblad. In de natuurstenen betegeling rondom het monument is een stervorm aangebracht.
Tekst
Op het boekblad is de eerste strofe uit het verzetsgedicht Het Lied der Achttien Doden van Jan Campert aangebracht, dat luidt:
‘EEN CEL IS MAAR TWEE METER LANG
EN NAUW TWEE METER BREED,
WEL KLEINER IS HET STUK GROND
DAT IK NU NOG NIET WEET,
MAAR WAAR IK NAAMLOOS RUSTEN ZAL,
MIJN MAKKERS BOVENDIEN,
WIJ WAREN ACHTTIEN IN GETAL,
GEEN ZAL DE AVOND ZIEN.’
Wijziging
De betegeling rondom het monument is in 2008 aangebracht.
De geschiedenis
Het monument voor Jan Campert in Spijkenisse (gemeente Nissewaard) is opgericht ter nagedachtenis aan de dichter-schrijver, die wegens zijn verzetsactiviteiten door de bezetter naar het concentratiekamp Neuengamme is gedeporteerd, waar hij op 12 januari 1943 om het leven is gekomen.
Jan Remco Theodoor Campert werd geboren op 15 augustus 1902 in Spijkenisse. Hij groeide op in Westkapelle, waar zijn vader huisarts was. Campert werd aanvankelijk opgeleid voor de handel, maar na verloop van tijd ging hij zich richten op de journalistiek. Hij ontwikkelde zich tot een kundig toneelschrijver en een auteur van verhalen en gedichten. Jan Campert werd gearresteerd, omdat hij joodse onderduikers hielp te ontkomen aan de bezetter. In zijn nagedachtenis werd in 1947 de Jan Campertstichting opgericht. De straat waar het geboortehuis van Campert stond, heet inmiddels de Jan Campertkade.
Zijn in 1941 illegaal uitgegeven gedicht Het Lied der Achttien Doden werd het bekendste verzetsgedicht uit de Tweede Wereldoorlog. Hij had dit gedicht geschreven naar aanleiding van de terdoodveroordeling van de achttien verzetsmensen (vijftien Geuzen en drie leiders van de Februaristaking in Amsterdam) die op 13 maart 1941 door de bezetter werden gefusilleerd op de Waalsdorpervlakte bij Den Haag. Zijn gedicht wekte indertijd grote ontroering op in Nederland.
Het Lied der Achttien Doden
Een cel is maar twee meter lang
en nauw twee meter breed,
wel kleiner nog is het stuk grond,
dat ik nu nog niet weet,
maar waar ik naamloos rusten zal,
mijn makkers bovendien,
wij waren achttien in getal,
geen zal de avond zien.
O lieflijkheid van licht en land,
van Hollands vrije kust,
eens door de vijand overmand
had ik geen uur meer rust.
Wat kan een man oprecht en trouw,
nog doen in zulk een tijd?
Hij kust zijn kind, hij kust zijn vrouw
en strijd den ijd’len strijd.
Ik wist de taak die ik begon,
een taak van moeite zwaar,
maar ‘t hart dat het niet laten kon
schuwt nimmer het gevaar;
het weet hoe eenmaal in dit land
de vrijheid werd geëerd,
voordat de vloek’bre schennershand
het anders heeft begeerd.
Voordat die eeden breekt en bralt
het miss’lijk stuk bestond
en Holland’s landen binnenvalt
en brandschat zijnen grond;
voordat die aanspraak maakt op eer
en zulk Germaans gerief
ons volk dwong onder zijn beheer
en plunderde als een dief.
De Rattenvanger van Berlijn
pijpt nu zijn melodie;
zoo waar als ik straks dood zal zijn,
de liefste niet meer zie
en niet meer breken zal het brood
en slapen mag met haar —
verwerp al wat hij biedt of bood
die sluwe vogelaar.
Gedenk die deze woorden leest
mijn makkers in den nood
en die hen nastaan ‘t allermeest
in hunnen rampspoed groot,
gelijk ook wij hebben gedacht
aan eigen land en volk —
er daagt een dag na elke nacht,
voorbij trekt ied’re wolk.
Ik zie hoe ‘t eerste morgenlicht
door ‘t hooge venster draalt.
Mijn God, maak mij het sterven licht —
en zoo ik heb gefaald
gelijk een elk wel falen kan,
schenk mij dan Uw genâ,
opdat ik heenga als een man
als ik voor de loopen sta.
Oprichting
De oprichting was een initiatief van Stichting Neeltje.
Onthulling
Het monument is onthuld op 26 oktober 2002 door Remco Campert (zoon van de omgekomen verzetsman). Het gedenkteken staat op de plek van het geboortehuis van Jan Campert, aan de Vierambachtenboezem in Spijkenisse.
Remco Campert was twaalf jaar toen zijn vader stierf. In een toespraak op de dag van de onthulling in de Dorpskerk te Spijkenisse zei Remco Campert het volgende over zijn vader: ‘Ik zit in een vreemde spagaat. Ik ben nu 73, mijn vader is niet ouder dan 41 geworden. Een merkwaardige sensatie: hij is een beetje mijn zoon geworden. Hij was een dichter en leefde als een dichter. Hij genoot van het leven. Hij is ons gezin vrij snel ontvlucht -voor een ander gezin. Ik heb hem dan ook nauwelijks gekend. En als hij niet die verzetsdichter was geworden, had ik hem ook later niet leren kennen. Pas de laatste jaren ben ik wat meer over hem te weten gekomen.’
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Bronnen
- Provinciale Zeeuwse Courant van 29 oktober 2002;
- Het internettijdschrift KKunst;
- Website van ontwerpster Helen Ferdinand.
