Het monument
Vorm en materiaal
Het Ede, ‘Monument voor Bombardementsslachtoffers’ in Ede bestaat uit drie gemetselde gedenkstenen van rode baksteen. Op elke steen is een zwarte plaquette aangebracht. Achter het middelste gedenksteen staat een gestileerde vleugel van metaal op een scheef staande paal. In de vleugel zijn de silhouetten van bommenwerpers uitgezaagd.
Teksten
De tekst op de middelste plaquette luidt:
‘TER NAGEDACHTENIS AAN DE SLACHTOFFERS VAN
DE GEALLIEERDE BOMBARDEMENTEN OP 17 SEPTEMBER 1944
IN HET KADER VAN DE OPERATIE MARKET GARDEN VOERDEN
DE UNITES STATES ARMY AIR FORCES DE ZONDAGMORGEN MET
12 TOESTELLEN (B17 VLIEGENDE FORTEN) AANVALLEN UIT OP DUITSE DOELEN
IN EN ROND DE KAZERNES BIJ EDE
IN DE MIDDAG BOMBARDEERDEN 71 TOESTELLEN VAN DE ROYAL AIR
FORCE (B25 MITCHELLS EN A20 BOSTONS) DEZELFDE DOELEN. VIER BRITSE
SQUADRONS, EEN NEDERLANDS EN EEN FRANS SQUADRON NAMEN HIER
AAN DEEL.
DOOR NAVIGATIEFOUTEN, SLECHT ZICHT EN IN DIE TIJD BEPERKTE MIDDELEN
KWAM EEN GROOT AANTAL BOMMEN ROND DE PARKWEG EN DE OUDE
DORPSKERK TERECHT.
HIERBIJ KWAMEN 69 BURGERS OM HET LEVEN’.
De tekst op de linker plaquette luidt:
‘SLACHTOFFERS VAN DE
MORGENBOMBARDEMENTEN
M. ALBERTI 52 JAAR
J. ALBERTI-LEPPERS 50 JAAR
M. ALBERTI 22 JAAR
G. ALBERTI 8 JAAR
H. VAN DEN BRINK 53 JAAR
A.H. VAN DEN BRINK-VAN SETTEN 52 JAAR
F.J. DIETIKER 5 JAAR
K.J. VAN GALEN 59 JAAR
G. HAANSCHOTEN 5 JAAR
H.J. VAN HAL 25 JAAR
R. HEIJ 65 JAAR
M. HENDRIKSEN 19 JAAR
W. DE JONG 36 JAAR
M.A. VAN DER LINDEN 9 JAAR
A.C. VAN LOON-BOSCH 29 JAAR
J.J.M. VAN LOON 2 JAAR
M. VAN MANEN 32 JAAR
A. MERLIJN 47 JAAR
T. MERLIJN-VOLKERS 47 JAAR
W.J. MEIJER 44 JAAR
A. MINNEN 35 JAAR
O.H. MINNEN-MOESBERGEN 32 JAAR
W.MINNEN 6 JAAR
W.A. NIJSSEN 22 JAAR
J.B RATELBAND 42 JAAR
C. VAN RHEE-DERKSEN 33 JAAR
D. ROZEBOOM 23 JAAR
G.ROZEBOOM 19 JAAR
J. VAN SNIPPENBERG 61 JAAR
J.W. VOGEL-VAN KOLDENHOVEN 67 JAAR
D. DE VREE-RENES 24 JAAR
G.J. DE VREE 4 MND
P. VAN WITEVEEN 28 JAAR
J.M. VAN WITTEVEEN 24 JAAR
W. ZITTERSTEIJN 28 JAAR’.
De tekst op de rechter plaquette luidt:
‘SLACHTOFFERS VAN DE
MIDDAGBOMBARDEMENTEN
T. BEGEMAN 25 JAAR
D.H.W. GROOS 45 JAAR
E.H. GROOS-VAN CAMPEN 42 JAAR
D.H.W. GROOS 11 JAAR
H.A. HAVE 24 JAAR
G. HEIJINK 21 JAAR
E. HEIJINK 18 JAAR
C. HEIJINK 16 JAAR
J. HEIJINK 7 JAAR
G. DE JONG 22 JAAR
A.H. VAN DER LINDEN-NIEUWENHUIJSE 32 JAAR
A.H. VAN OOIJEN 59 JAAR
J.E. VAN OTTERLO-SCHMITZ 46 JAAR
J.H . VAN OTTERLO 19 JAAR
W. VAN OTTERLO 17 JAAR
C.H. VAN OTTERLO 16 JAAR
J. VAN OTTERLO 15 JAAR
D.J.E. VAN OTTERLO 13 JAAR
F.M.H. VAN OTTERLO 11 JAAR
D. PLANTINGA 46 JAAR
C. PLANTINGA-HOEKSTRA 44 JAAR
J. PLANTINGA 5 JAAR
T.A. ROBBERTSEN-WARDENAAR 25 JAAR
M.W.L.G. ROBBERTSEN 7 MND
J. SMIT 49 JAAR
M. SMIT-VERHOEVE 48 JAAR
A.E. SMIT 22 JAAR
J.L.J. SONDAAL 78 JAAR
L.H. SONDAAL 45 JAAR
A. SUKKEL-KLEIJER 43 JAAR
M. SUKKEL 21 JAAR
W.A. SUKKEL 12 JAAR
T. WAGENER 44 JAAR
J.A. WASBAUER 17 JAAR’.
De geschiedenis
Het ‘Monument voor Bombardementsslachtoffers’ in Ede is opgericht ter nagedachtenis aan 69 medeburgers die zijn omgekomen bij geallieerde bombardementen op Ede op 17 september 1944.
De namen van de 35 slachtoffers van de morgenbombardementen luiden:
M. Alberti; J. Alberti -Leppers; M. Alberti; G. Alberti; H. van den Brink; A.H. van den Brink –van Setten; F.J. Dietiker; K.J. van Galen; G. Haanschoten; H.J. van Hal; R. Heij; M. Hendriksen; W. de Jong; M.A. van der Linden; A.C. van Loon-Bosch; J.J.M. van Loon; M. van Manen; A. Merlijn; T. Merlijn-Volkers; W.J. Meijer; A. Minnen; O.H. Minnen-Moesbergen; W.Minnen; W.A. Nijssen; J.B Ratelband; C. van Rhee-Derksen; D. Rozenboom; G.Rozenboom; J. van Snippenberg; J.W. Vogel-van Koldenhoven; D. de Vree-Renes; G.J. de Vree; P. van Witteveen; J.M. van Wittenveen; W. Zittersteijn.
De namen van de 34 slachtoffers van de middagbombardementen luiden:
T. Begeman; D.H.W. Groos; E.H. Groos-van Campen; D.H.W. Groos; H.A. Have; G. Heijink; E. Heijink; C. Heijink; J. Heijink; G. de Jong; A.H. van der Linden-Nieuwenhuijse; A.H. van Ooijen; J.E. van Otterlo-Schmitz; J.H . van Otterlo; W. van Otterlo; C.H. van Otterlo; J. van Otterlo; D.J.E. van Otterlo; F.M.H. van Otterlo; D. Plantinga; C. Plantinga -Hoekstra; J. Plantinga; T.A. Robbertsen-Wardenaar; M.W.L.G. Robbertsen; J. Smit; M. Smit-Verhoeve; A.E. Smit; J.L.J. Sondaal; L.H. Sondaal; A. Sukkel-Kleijer; M. Sukkel; W.A. Sukkel ; T. Wagener; J.A. Wasbauer.
Zondagmorgen 17 september 1944 vlogen twee formaties Amerikaanse bommenwerpers naar Ede om Duitse doelen op en rond de kazernes te bestoken. De bedoeling was deze Duitse eenheden uit te schakelen, zodat ze geen bedreiging meer vormden voor de Britse luchtlandingen, die later die dag zouden volgen. Het was de eerste dag van de operatie ‘ Market Garden’. Formaties Britse, Nederlandse en Franse bommenwerpers vlogen die zondagmiddag over Ede en bestookten dezelfde Duitse doelen nogmaals. Veel bommen kwamen in Ede zelf terecht. Vooral het gebied rond de Parkweg en het oude centrum werden zwaar getroffen. In totaal kwamen hierbij 69 burgers om het leven.
Market Garden
Van 17 tot 26 september 1944 wilden de geallieerden met een groot offensief (operatie ‘Market Garden’) een bruggenhoofd over de grote rivieren in Nederland creëren. In een bliksemsnelle aanval moesten luchtlandingstroepen bruggen veilig stellen. Grondtroepen moesten daarna vanuit België over deze bruggen oprukken naar het IJsselmeer. Bij de Amerikanen verliep alles vrij goed. De bruggen over de Maas en het Maas-Waalkanaal bij Heumen en de meeste bruggen in de omgeving van Eindhoven vielen in hun handen en na harde strijd ook de Waalbrug bij Nijmegen. Maar de Rijnbrug bij Arnhem bleek een brug te ver. De Engelse para’s werden verrast door Duitse pantsertroepen en moesten zich onder zware verliezen terugtrekken naar de Betuwe. Nadat de Slag om Arnhem werd verloren, is de aanval gestokt.
Oprichting
De oprichting van het monument was een initiatief van het Edese Comité 1944-1945.
Onthulling
Het monument is onthuld op 17 september 2009 door burgemeester Van der Knaap, om exact 11.38 uur: het moment waarop de eerste bom viel.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument is geplaatst in het plantsoen op de hoek van de Parkweg en de Johannes Bosboomlaan te Ede.
Bronnen
- Ede Stad van 16 en 18 september 2009;
- De Gelderlander van 3 september 2009.
