Het monument
Vorm en materiaal
Het monument ‘De razzia van Putten’ in Neuengamme (deelstaat Hamburg) is een grote zwerfkei met aan de rechterzijde een roestbruin metalen uithangsel met tekst. De steen is afkomstig uit de Veluwe.
Tekst
De tekst op het monument luidt:
‘ZIET,
DEZE STEEN
ZAL ONS TOT EEN TEKEN ZIJN.’
De geschiedenis
Het monument ‘De razzia van Putten’ in Neuengamme (deelstaat Hamburg) is opgericht ter nagedachtenis aan de razzia van 2 oktober 1944, waarbij 659 Puttense mannen vanuit de Oude Kerk werden weggevoerd naar concentratiekampen. Van hen hebben 552 mannen de Tweede Wereldoorlog niet overleefd.
Op 17 september 1944 werden in Gelderland tienduizenden geallieerde parachutisten gedropt. Met dit grootscheeps bevrijdingsoffensief wilden de geallieerden vanuit België een doorstoot naar Duitsland forceren. Er werd een beroep gedaan op het verzet om de para’s optimaal te steunen. Vanuit Londen kreeg de RVV tevens het verzoek om auto’s met Duitse officieren te overvallen om zo documenten te bemachtigen. Dit verzoek werd door de landelijke sabotage-commandant van de RVV, de heer Thijssen, (die vanuit de omgeving van Barneveld opereerde) serieus genomen.
In de nacht van 30 september 1944 pleegde een groep verzetsmensen bij Putten een overval op een auto van de Duitse Wehrmacht. Deze verzetsactie verliep echter niet volgens plan. Zowel een Duitse officier als een verzetsman kwam bij dit vuurgevecht om het leven. Een gewonde officier werd gevangengenomen en een ander vluchtte naar een nabijgelegen boerderij. Eén korporaal wist te ontsnappen en waarschuwde de Duitse commandant Fullriede.
De gevolgen voor Putten waren verschrikkelijk. In reactie op deze verzetsdaad werd het dorp op last van generaal Friedrich Christiansen omsingeld. Hij had het bevel gegeven de daders van de aanslag op te sporen en dood te schieten. Bovendien werden alle Puttense mannen tussen 18 en 50 jaar van de vrouwen en kinderen gescheiden en opgesloten in een school en een eierhal. De volgende dag (2 oktober 1944) werden zij afgevoerd naar kamp Amersfoort. De vrouwen en kinderen werden geëvacueerd en het dorp werd platgebrand, met uitzondering van ‘Deutschfreundiche Einwohner’. Van de 659 gearresteerde Puttense mannen zijn 552 om het leven gekomen. Ruim 200 van hen kwamen om in het concentratiekamp Neuengamme.
Neuengamme werd op 13 december 1938 geopend en op 4 mei 1945 door de geallieerden bevrijd. Tijdens deze periode verbleven ongeveer 106.000 mensen in Neuengamme. Het hoofdkamp, dat 213.000 vierkante meter groot is, ving de meeste mensen op. Maar over het hele gebied lagen nog 96 zogenaamde buitenkampen die bestuurlijk gezien onder Neuengamme vielen.
De mensen in de kampen, afkomstig uit zo’n 28 landen, waren veelal Joden, zigeuners, homoseksuelen en krijgsgevangenen. Ook werden prostitués en Jehova’s getuigen naar het kamp gedeporteerd. Neuengamme bezat geen gaskamers of vergelijkbare methoden om mensen massaal van het leven te beroven. Desondanks stierven er 55.000 mensen door ontberingen, zoals epidemieën en gebrek aan voedsel.
Op 3 mei 1945 werden alle bewoners van Neuengamme in schepen geladen en achtergelaten in de baai van Lübeck. Op deze manier probeerden de nazi’s het bewijs dat het concentratiekamp had bestaan te verdoezelen. De geallieerden, die de schepen aanzagen voor troepentransport vaartuigen, brachten de schepen tot zinken. Hierbij kwamen naar schatting 7.000 tot 8.000 mensen om het leven. Velen die de oever wisten te bereiken werden door de SS alsnog neergeschoten.
Naar Neuengamme werden ruim 5.500 Nederlanders gedeporteerd, onder wie honderden vroeg in de oorlog gearresteerde communisten, anti-Duitse politiemensen en 659 mannen van de razzia van Putten. Van deze Nederlanders overleefden 600 mensen het kamp.
Oprichting
In 1988 is het monument opgericht in Neuengamme. Het monument bestaat uit een Veluwse zwerfkei. Deze Veluwse zwerfkei is geleverd door Hoveniersbedrijf D. Vlijm uit Elspeet.
Onthulling
Op 15 oktober 1988 vond de eerste kranslegging plaats bij dit monument.
Oorlogsslachtoffers
| Achternaam | Voornamen | Geboren | Overleden |
|---|
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
De gedenksteen bevindt zich op het terrein van gedenkplaats Neuengamme, gevestigd aan de Jean-Dolidier-Weg in Neuengamme in het district Bergedorf (deelstaat Hamburg).
Bronnen
Voor meer informatie
