Het monument
Vorm en materiaal
Het monument op de Joodse begraafplaats in Apeldoorn is een betonnen zuil in de vorm van een kaars, bekroond met een davidster. Aan de voet van de zuil staat een betonnen gedenksteen. De zuil is 2 meter 50 hoog. De gedenksteen is 1 meter hoog en 50 centimeter breed.
Teksten
De vertaling van de Hebreeuwse tekst op de gedenksteen luidt:
'JUDA TREURT EN HARE POORTEN ZIJN VERZWAKT
ZIJ ZIJN IN HET ZWART GEKLEED TER AARDE TOE
EN JERUZALEMS GESCHREI KLIMT OP.
(Jeremia 14:2).'
De Nederlandse tekst onder dit bijbelcitaat luidt:
'WIJ BLIJVEN HEN GEDENKEN,
DIE IN DE JAREN 5700 – 5705 (1940 – 1945)
VAN ONS WERDEN WEGGEVOERD
EN NIMMER TERUGKEERDEN.'
De geschiedenis
Het monument op de Joodse begraafplaats in Apeldoorn is opgericht ter nagedachtenis aan alle joodse medeburgers die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de bezetter zijn gedeporteerd en omgebracht.
In oktober 1941 werden tijdens een totaal onverwachte bliksemactie van de bezetter de eerste joden uit Apeldoorn weggevoerd. Dertien joden werden op transport gezet naar het Oostenrijkse concentratiekamp Mauthausen. Vanaf april 1942 moesten joden een davidster op hun kleren dragen. Dit maakte het traceren en oppakken van joodse inwoners eenvoudiger. In november 1942 werden 67 joden uit Apeldoorn op transport gesteld naar het doorgangskamp Westerbork. Op 20 januari 1943 vertrokken 33 gezinnen naar het vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau, samen met joodse patiënten en personeelsleden van de psychiatrische inrichting 'Het Apeldoornsche Bosch' (in totaal ruim 1200 mensen). Eind maart 1943 werden zeven joden naar Vught en acht naar Westerbork gedeporteerd. In Apeldoorn keerden na de bevrijding omstreeks 150 joden terug. Circa 1450 Apeldoornse joden hebben de oorlog niet overleefd.
Onthulling
Het monument is onthuld op 16 juli 1950 door opperrabbijn J. Tal.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument bevindt zich op de Joodse begraafplaats. De ingang van de begraafplaats bevindt zich op de hoek Arnhemseweg/Kraaienweg te Apeldoorn.
Bronnen
- De heer Jan Heerze;
- de heer Jelle Reitsma;
- www.apeldoornendeoorlog.nl;
- Apeldoorn Monumenten van L.P. van Oppen e.a. (Apeldoorn, 1990);
- Apeldoorn '40-'45, het verhaal achter de Apeldoornse oorlogsmonumenten van Jan Heerze en Jelle Reitsma (Apeldoorn, 2006);
- De Joodse Gemeente en het Apeldoornsche Bosch te Apeldoorn van S. Laansma (Zutphen, 1979).
