Het monument
Vorm en materiaal
Het monument ‘Sint-Joris en de draak’ in Groningen is een bronzen beeld van een mannenfiguur in maliënkolder. Hij draagt een zwaard en maakt een uitgeputte indruk. Op het zwaard staat een inscriptie aangebracht. Het beeld is geplaatst op een natuurstenen voetstuk. Achter het voorvlak bevindt zich een driezijdig kalkstenen reliëf-en-creux met een afbeelding van een draak. Het gedenkteken is 6 meter 30 hoog, 8 meter 30 breed en 1 meter 50 diep.
Tekst
De tekst op het zwaard luidt:
‘JUSTITIA, LIBERTA, PAX’
Symboliek
Het verhaal van Sint-Joris en de draak is een vroeg-christelijke legende uit de vijfde eeuw. Sinds de elfde eeuw staat deze vertelling symbool voor de strijd tussen goed (Sint-Joris) en kwaad (de draak). Het goede (het beeld) verheft zich boven het kwaad (het voetstuk). De staande mannenfiguur is de verpersoonlijking van de herrijzenis. Het hoofd van Sint-Joris is gebogen en zijn arm draagt vermoeid het zwaard. Tegelijkertijd heeft hij een krachtige gelaatsuitdrukking en straalt hij vertrouwen in de toekomst uit. Veelal wordt deze bijbelse voorstelling gebruikt om het oorlogsgebeuren vast te leggen. Het gevecht ging tegen de hel, opgeroepen door de waanzin van het fascisme. Met de voorstelling wordt uitdrukking gegeven aan de overwinning over de bezetter.
De geschiedenis
Het monument ‘Sint-Joris en de draak’ in Groningen is een provinciaal monument ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog.
Groningen werd in de avond van 10 mei 1940 zonder verzet ingenomen door Duitse troepen. Vanaf 1 september 1941 functioneerde de gemeenteraad niet meer en in september 1942 werd de burgemeester uit zijn functie ontheven. In de loop van de bezetting telde de stad circa 1.400 verzetsmensen. Ongeveer 4.200 jongens en mannen zijn gedurende de oorlogsjaren ondergedoken, onder meer om aan tewerkstelling in Duitsland te ontkomen. Overigens waren ook 1.400 Groningers aangesloten bij de Nationaal-socialistische Beweging (N.S.B.) en ettelijke tientallen namen dienst in Duitse militaire formaties.
Op Oudejaarsavond 1943 vonden bij wijze van represaille voor verzetsdaden de zogenaamde ‘Silbertannemoorden’ plaats. Een zestal bekende Groningers werd in eigen huis neergeschoten. Bij een overval op drukkerij Hoitsema in de Tuinbouwdwarsstraat op 17 mei 1944 maakte het verzet 135.000 bonkaarten buit. In het Scholtenshuis aan de Grote Markt was vanaf september 1944 het hoofdkantoor (voor de noordelijke provincies) van de Sicherheitsdienst gevestigd. Verzetsmensen werden hier door de bezetter verhoord en gemarteld. Hierdoor kreeg het pand een zeer slechte reputatie (‘voorportaal van de hel’). Bij de bevrijding van de stad is het gebouw afgebrand.
Doordat Groningen in agrarisch gebied is gevestigd, hebben de inwoners van de stad tijdens de oorlog geen honger geleden. Wel werd vanaf 9 december 1944 gestopt met het verstrekken van aardappelen via de reguliere distributie, terwijl het broodrantsoen vanaf 30 maart 1945 nog slechts een half brood per 14 dagen omvatte. Het openbare leven kwam in 1944 en begin 1945 vrijwel tot stilstand als gevolg van de afsluiting van de telefoon (1-4-1944), de spoorwegstaking (17-9-1944), de afsluiting van elektriciteit (3-12-1944), het stilleggen van het openbaar vervoer (23-12-1944), het niet meer ophalen van huisvuil (24-1-1945), het staken van de gaslevering (30-3-1945) en het veelvuldige luchtalarm.
Tussen 13 en 16 april 1945 heeft de 2de Canadese Infanteriedivisie (onder leiding van generaal A.B. Matthews) de stad bevrijd. Tijdens deze operatie sneuvelden 42 Canadezen. Ook kwamen bij de gevechten 106 burgers om het leven. Een deel van het Groningse centrum (met name rond de Grote Markt) werd in de as gelegd. Dit was vooral het gevolg van de snelle opmars van de geallieerden, waardoor de bezetter (in totaal ± 6.500 man) zich niet tijdig kon terugtrekken op de Rabenhauptkazerne aan de Hereweg. Deze kazerne had als belangrijkste weerstandsbastion moeten dienen. Het laatste verzet werd geboden vanuit het (voormalige) Rijksarchief aan de Sint-Jansstraat/Singelstraat. Hier vond de Duitse overgave plaats.
Onthulling
Het monument is onthuld op 23 maart 1959 door de minister van Staat, dr. W. Drees.
Het monument is het eindpunt van de stille tocht die jaarlijks op 4 mei in Groningen wordt gehouden.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het monument is geplaatst op het Martinikerkhof, aan de voet van de Martinitoren te Groningen.
Bronnen
- Gemeente Groningen;
- www.grunn.nl/historie;
- Sporen van strijd in de provincie Groningen van Franz Lenselink (Groningen, Commissie ‘Sporen van strijd’, i.o.v. het Gemeentelijk 5 Mei Comité Groningen, april 2000). In dit boekje staat een autoroute beschreven, die voert langs sporen van de verbitterde strijd in april en mei 1945. De oplage bestaat uit 2.000 exemplaren;
- Sta een ogenblik stil… Monumentenboek 1940/1945 van Wim Ramaker en Ben van Bohemen (Kampen, Uitgeversmaatschappij J.H. Kok Matrijs, 1980). ISBN 90 242 0185 3;
- Mens & Dier in Steen & Brons door Peter en René van der Krogt;
-
Yolanda Veld. De verbeelding van de herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog, Gedenksculptuur in Groningen. blz. 52-54.
