Amsterdam, ‘Vrouwen van Ravensbrück’

Vorm en materiaal
Het monument ‘Vrouwen van Ravensbrück’ in Amsterdam is een ijzeren zuilengroep. Centraal staat de zuil die licht en geluid uitzendt, wat wordt opgevangen en gereflecteerd door elf panelen die rond de zuil staan opgesteld. Vorm, licht, geluid en tekst vormen één concept. Op één van de zuilen is een zilverkleurige plaquette aangebracht.

Teksten
De tekst op het gedenkteken luidt:

‘VROUWEN
VAN
RAVENSBRÜCK 1940-1945′

‘VOOR HAAR
DIE TOT
HET UITERSTE
NEEN
BLEVEN
ZEGGEN
TEGEN HET
FASCISME’.

De tekst op de plaquette luidt:

‘TER NAGEDACHTENIS AAN DE VROUWEN, MANNEN EN KINDEREN DIE ZIJN OMGEKOMEN IN HET CONCENTRATIEKAMP RAVENSBRÜCK.

1939-1945.’

Wijzigingen
Vanwege herinrichting van het Museumplein is het monument in 1996 verplaatst van de westkant van het plein bij de Van de Veldestraat naar de oostkant tegenover de Tenierstraat. De plaquette is in 2002 aan het monument toegevoegd. De plaquette die zich op de zuil bevond is vervangen door een nieuwe plaquette die liggend op de vloer is geplaatst. Deze wijziging is aangebracht omdat de tekst van het origineel incorrect was.

De tekst op de originele plaquette luidde:

‘1939-1945

TER NAGEDACHTENIS AAN DE
90.000 VROUWEN EN KINDEREN
EN DE 20.000 MANNEN
DIE IN HET CONCENTRATIEKAMP RAVENSBRÜCK
ZIJN OMGEBRACHT.’

Symboliek
De zuil zendt twee signalen uit. Het eerste signaal bestaat uit een opkomend en daarna weer uitdovend licht, wat overgaat in een aanzwellende en wegstervende ruis. Dit signaal is voor de vrouwen die niet zijn teruggekeerd uit het kamp. Het tweede signaal is een rondgaande lichtflits tezamen met een kloppend geluid en verwijst naar de vrouwen die de oorlog hebben overleefd. Als het licht op zijn hoogtepunt is, blijven flits en klop een keer weg: een ogenblik van stilte. 

Het monument ‘Vrouwen van Ravensbrück’ in Amsterdam herinnert aan de vele vrouwen en kinderen die tijdens de Tweede Wereldoorlog in dit concentratiekamp gevangen hebben gezeten en zijn omgebracht. Ook zijn in dit kamp 20.000 mannen om het leven gebracht.

Ravensbrück ligt ongeveer 50 km ten noorden van Berlijn. In 1938 besloot de Duitse regering hier een speciaal concentratiekamp voor vrouwen te bouwen: ‘Konzentrationslager Ravensbrück’. Tussen 1938 en 1945 werden in dit kamp 123.000 vrouwen opgesloten, waarvan 90.000 werden vermoord, verhongerden of bezweken aan uitputting of ziekte. Hieronder waren ook veel Nederlandse vrouwen, die door de bezetter waren gearresteerd wegens hun verzet tegen de schending van de mensenrechten, door hulp te bieden aan en het verbergen van onderduikers, het vervalsen van identiteitspapieren, het verspreiden van krantjes en het plegen van aanslagen. Velen werden naar Ravensbrück getransporteerd, vaak na een verblijf in het Nederlandse concentratiekamp Amersfoort.

Het kamp Ravensbrück is nu ingericht als museum. Nederlandse oud-gevangenen hebben daar een eigen ruimte ingericht in een cel van het voormalige gevangenisblok. Daar staat een maquette van het monument in Amsterdam opgesteld.

Oprichting
Een aantal oud-gevangenen van kamp Ravensbrück (Comité Vrouwen van Ravensbrück) nam het initiatief tot oprichting van het gedenkteken. De plaatsing van de plaquette in 2002 was een initiatief van de heer R.A. Grisnigt, Engelandvaarder en ex-gevangene van Ravensbrück.

Onthulling
Het monument is onthuld op 25 april 1975.

Locatie
Het monument is gelegen aan de oostzijde van het Museumplein te Amsterdam.

Bron
Om nooit te vergeten – Amsterdamse monumenten en gedenktekens ter herinnering aan de Tweede Wereldoorlog van Mies Bouhuys en Boris Klatser. (Bussum, Produktie Uitgeverij Thoth, 1995). ISBN 90 6868 124 9.

Voor meer informatie
Comité Vrouwenconcentratiekamp Ravensbrück