Het monument
Vorm en materiaal
Het monument voor Coba Pulskens in Tilburg is een reliëf van gebakken klei, terracotta en hardsteen. De gevelsteen heeft de vorm van een zogenaamde ‘Mantelmadonna’, genoemd naar de openstaande mantel van Maria. Rechts wordt de verzetsvrouw Coba Pulskens afgebeeld met tegenover haar drie knielende geallieerde piloten.
Tekst
De tekst op het reliëf luidt:
‘MARIA MOEDER VAN
BARMHARTIGHEID
TER EER EN TER
HERINNERING AAN
JACOBA PULSKENS
EN ALLE GEVALLEN STAD
GENOTEN VAN ‘T VERZET
2 FEBRUARI 1947′.
Restauratie
In 1989 is het gedenkteken vervangen door een replica, omdat de originele steen in slechte staat verkeerde.
Wijziging
Het reliëf was bevestigd op het woonhuis van mevrouw Pulskens, maar in de jaren zeventig werd dit pand afgebroken. Tijdens de sloop kon de gedenksteen ternauwernood gered worden dankzij de oplettendheid van een aantal stadsgenoten en het optreden van de actiegroep ‘Tilburg 1940-1945’.
De geschiedenis
Het monument voor Coba Pulskens in Tilburg is opgericht ter nagedachtenis aan de verzetsvrouw die enkele maanden voor de bevrijding van de stad is omgekomen.
Jacoba Pulskens (1884-1945) is een bekende figuur uit het Tilburgse verzet. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bood zij onderdak aan joden, verzetslieden en gestrande geallieerde piloten. Bij dit gevaarlijke verzetswerk kreeg zij hulp van haar broer Klaas, de buren en het kruideniersechtpaar Anna en Sjef van Eerdewijk dat de onderduikers van distributiebonnen voorzag. Op 8 juli 1944 vroeg stadsgenote Leonie van Harssel aan Coba of zij vijf piloten in huis wilde nemen, die vervolgens via een ontsnappingsroute door België en Frankrijk (de zogeheten ‘escape-lines’) naar het vrije Engeland zouden terugkeren. Terwijl de Australiër Knott, de Canadees Carter en de Engelsman Walker al spoedig arriveerden, waren de andere twee nog onderweg uit de richting Eindhoven. In Moergestel vielen deze piloten bij een Duitse controle door de mand doordat ze geen Nederlands spraken. Bij een van de begeleiders werd een briefje met het adres van Coba Pulskens gevonden.
De volgende dag (zondag 9 juli 1944) drong een overvalcommando van de Gestapo Pulskens’ huis aan de Diepenstraat binnen. In strijd met de regels van het oorlogsrecht werden de drie ondergedoken piloten niet krijgsgevangen genomen, maar terstond in de keuken en de achtertuin doodgeschoten. De 60-jarige Pulskens werd gearresteerd en op transport gesteld naar Ravenbrück, een concentratiekamp voor vrouwen. In februari 1945 werd zij hier vergast. Volgens overlevenden had de verzetsvrouw vrijwillig de plaats ingenomen van een moeder met kinderen, in de hoop daardoor hun levens te redden. Ook Leonie van Harssel werd gearresteerd en naar Dachau gedeporteerd. Zij heeft de verschrikkingen van het kamp overleefd. De stoffelijke overschotten van de gefusilleerde piloten zijn nimmer teruggevonden. Vermoedelijk werden ze naar Vught overgebracht om gecremeerd te worden.
Oprichting
De oprichting was een initiatief van het ‘Comité tot Huldiging van Coba Pulskens’.
Onthulling
De gedenksteen is onthuld op 2 februari 1947 door de burgemeester, in het bijzijn van vele civiele en militaire autoriteiten.
Oorlogsslachtoffers
Er zijn nog geen personen uit de database van de Oorlogsgravenstichting gekoppeld aan dit monument.
De Oorlogsgravenstichting heeft een database met namen en verhalen van oorlogsslachtoffers. Veel van deze slachtoffers worden herdacht door middel van een monument. Wilt u ons helpen om de namen en verhalen van slachtoffers te koppelen aan het monument waarop hun naam vermeld staat? Kijk dan op de website van de Oorlogsgravenstichting, ziet u in de database een naam die ook voorkomt op dit monument? Maak dan een account aan en koppel de persoon uit de database aan dit monument. Enkele dagen na de koppeling verschijnt de naam van het slachtoffer op deze pagina.
Meer informatie
Locatie
Het reliëf is aangebracht op de hoek Diepenstraat/Jan Steenstraat te Tilburg.
Bronnen
- Gemeente Tilburg;
- Heemkundekring ‘Tilborch’;
- Het maandblad Aantreden van juni 1955, nr. 6, uitgegeven door de Nederlandse Vereniging van Ex-politieke Gevangenen uit de Bezettingstijd;
- H.B.J. Nieman.
Voor meer informatie
- www.kunstbuitenbinnentilburg.nl;
- Tilburg in Beeld 1945-1980 van Ronald Peeters;
- Jaren van Verduistering, Tilburg 1940-1945 van Frank Janse.
