Nationale Holocaust Herdenking

Op zondag 30 januari vond de jaarlijkse Nationale Holocaust Herdenking plaats bij het Spiegelmonument ‘Nooit Meer Auschwitz’ in het Wertheimpark in Amsterdam. Vanwege de coronamaatregelen was het programma aangepast en was er een beperkt aantal genodigden aanwezig. Twee van de sprekers, Zoni Weisz (85) en Benyamin Heller (22), blikken terug en praten over het belang van herdenken. 

Zoni Weisz is een Nederlandse Sinto, tijdens de oorlog zat hij als 7-jarig jongetje ondergedoken bij een tante toen de razzia’s kwamen. Ternauwernood ontkwam hij samen met zijn tante aan de deportatietrein naar Auschwitz, waar zijn ouders, zusjes en broertje in zaten. “Ik stond op hetzelfde perron en heb ze nog zien zitten in de trein. Dankzij een politieagent kon ik op tijd vluchten.” Zijn familie is nooit meer teruggekomen. Na een internationale carrière als bloemist – hij verzorgde de bloemen voor vier generaties van de koninklijke familie – zet Weisz zich al twintig jaar in voor het Nederlands Auschwitz Comité en geeft hij lezingen in binnen- en buitenland.  

Benyamin Heller rondde vorig jaar een studie Bedrijfskunde af aan de Universiteit van Amsterdam en heeft momenteel een tussenjaar. Na een afgeronde stage gaat hij nu reizen. Sinds zijn 16e is hij actief bij de Liberaal Joodse jongerenvereniging Netzer. Als jongerenwerker ondersteunt hij het bestuur bij de organisatie van evenementen, waaronder weekenden, met een educatief karakter voor jongeren tussen de 12 en 18 jaar. Hellers opa (92) heeft de oorlog overleefd in diverse onderduikgezinnen. “Mijn opa is heel open over de oorlog. Samen zijn we naar het Namenmonument gegaan, daar wees hij de namen aan van oud-klasgenoten.” 

Belang van herdenken
Weisz vond de sfeer tijdens de herdenking heel bijzonder, juist omdat deze met een kleine groep mensen plaatsvond. “Aan de reacties die ik na afloop op mijn telefoon kreeg, merkte ik hoe het leeft en hoeveel mensen erbij wilden zijn. Dat is hartverwarmend en sterkt me in de gedachte dat we moeten blijven herdenken tot in lengte van dagen. Op 4 mei herdenken we breder, dan denken we aan alle mensen die hebben geleden onder het nazisme. Op deze Holocaustherdenking denken we specifiek aan de Joden, Sinti en Roma die zijn vervolgd en vermoord in concentratiekampen.” Ook bij Benyamin Heller stroomden na de uitzending van de herdenking de vele appjes binnen. Hij onderschrijft het belang van herinneren en herdenken. “We hebben een mooi Joods gebruik om de namen te blijven noemen van diegenen die niet meer bij ons zijn, zo blijven ze leven.” Heller wil niet dat bij het woord ’Joden’ alleen maar aan de oorlog wordt gedacht. Hij wil daarnaast graag de mooie kanten van het Jodendom laten zien. “Het mooie aan het Jodendom vind ik de feestdagen, het samenzijn, het vragen blijven stellen.”  

Drijfveer
Zoni Weisz voelt het als een verplichting jegens zijn familie om het verhaal over wat hun is overkomen te blijven vertellen. Zijn grootste angst is dat de jaren dertig van de vorige eeuw terugkomen. “Het populisme van nu doet me denken aan die tijd. We willen niet dat onze kinderen en kleinkinderen hetzelfde meemaken als wat wij hebben doorgemaakt.” Benyamin Heller is niet bang dat zoiets als in de jaren dertig weer opkomt. “Niet in deze vorm. Dat was op zo’n grote schaal en zo systematisch opgezet, ondersteund vanuit alle lagen van de bevolking. Een unieke, onvergelijkbare en onomkeerbare gebeurtenis, dat zie ik nooit meer gebeuren. Maar antisemitisme is er nog steeds. We moeten lessen uit het verleden trekken, daarvan leren en vooruitkijken.” Weisz is het hiermee eens en geeft aan dat hij het een goed idee zou vinden als een jongeman als Heller het Auschwitz Comité zou versterken. “Het is heel belangrijk te verjongen. Mijn generatie heeft de neiging terug te kijken. Jongeren herdenken ook, maar kijken sneller vooruit: wat kunnen we doen om racisme en uitsluiting te bestrijden?” 

Boodschap
In zijn werk als jongerenwerker is Heller daarmee bezig. Hij praat met de jongeren over weerbaarheid: wat kunnen ze doen als er antisemitisme is? “Ik geef ze mee dat ze trots mogen zijn op wie ze zijn. Ik ben blij met mijn Joodse identiteit en draag dat ook uit. Ik zie het als een rijke aanvulling op mijn leven. Juist door zichtbaar te blijven, voorkomen we dat het Jodendom uit het straatbeeld verdwijnt. In mijn ogen helpt dat tegen antisemitisme.”
Weisz wil in zijn lezingen meegeven dat je mensen vrij tegemoet moet treden en ze niet in een hokje moet plaatsen. “Respecteer een ander, ook als diegene een andere mening heeft. Als je het niet met elkaar eens bent, kun je met elkaar in discussie gaan.” Hij heeft veel lezingen in Duitsland gegeven. “Je hebt Duitsers en je hebt nazi’s, dat verschil heb ik altijd gemaakt. Ik neem mensen zoals ze zijn.” Onvermoeibaar blijft hij het verhaal van zijn familie vertellen. “Ik krijg vaak de opmerking; wat jij doet is een druppel op een gloeiende plaat. Dat is zo, maar als we met z’n allen druppelen, is de kans groter dat er meer besef komt dat het anders moet.” 


Dit artikel verscheen eerder in NC Magazine nr.21 (voorjaar 2022). Het artikel is geschreven door Dorine van der Wind, de foto is van Martijn Beekman.

Tooltip contents