Hoe maak je het Nederlandse oorlogsverhaal interessant en relevant voor mensen die op latere leeftijd naar Nederland zijn gekomen, of niet met het Nederlandse oorlogsverhaal zijn opgegroeid? Met deze vraag startte het Nationaal Comité 4 en 5 mei in de zomer van 2023 de samenwerking met stichting VluchtelingenWerk. Samen organiseren zij gastlessen over 4 en 5 mei als onderdeel van de participatietraining van statushouders.
De dagen 4 en 5 mei zijn essentiële onderdelen van de Nederlandse cultuur. Samen vormen deze twee een moment van collectieve bezinning over thema’s als oorlog, vrijheid en onvrijheid. Tachtig jaar na het einde van de oorlog is er veel veranderd in de manier waarop deze nationale geschiedenis herdacht, gevierd en verteld wordt. Verandering die niet alleen wordt ingezet door het wegvallen van ooggetuigen, maar ook doordat de Nederlandse samenleving en haar inwoners steeds diverser worden.
Het doel van de participatietraining is daarom om statushouders historische context over het Nederlandse oorlogsverhaal te bieden, en inzicht te geven in de betekenis van 4 en 5 mei en de waarden die eraan ten grondslag liggen. Yousuf Sabir, trainer bij VluchtelingenWerk, onderstreept het belang van de lessen: “4 en 5 mei laten zien waar Nederland voor staat. Als je als vluchteling naar Nederland komt, is het belangrijk om te begrijpen waarom deze dagen zo bijzonder zijn.” Sabirs collega Genet Haile Getachew beaamt dit: “De lessen laten zien hoe de Nederlandse vrijheid die er vandaag de dag is tot stand is gekomen en waarom deze zo gekoesterd wordt.”
Vrijheid als gedeelde waarde
Veel statushouders hebben eigen ervaringen met oorlog, onderdrukking en vluchten. Hierdoor kunnen ze zich soms moeilijk verhouden tot de Nederlandse herdenkingscultuur. Tegelijkertijd biedt dit ook kansen voor een dialoog waarin universele waarden centraal staan. Fatma Mahtab, trainer bij VluchtelingenWerk: “Statushouders zijn medeburgers en worden op korte termijn mede-Nederlanders. Door hen kennis te laten maken met deze tradities en geschiedenis, kunnen ze zich beter voorbereiden op hun rol in de samenleving.” Ze wijst erop dat de lessen ook bijdragen aan mentale verwerking: “Veel statushouders hebben recent nog verlies en oorlog meegemaakt. Door deze thema’s bespreekbaar te maken, ontstaat er ruimte voor verwerking en begrip.”
Integratie door educatie
Naast kennisoverdracht bevorderen de gastlessen ook de integratie van statushouders in de Nederlandse samenleving. Door te leren over 4 en 5 mei krijgen zij de tools om deel te nemen aan nationale tradities. Mahtab merkt op dat deze kennis belangrijk is voor het hele gezin, omdat de kinderen vaak wel in Nederland geboren zijn: “Kinderen leren op school over 4 en 5 mei. Ouders kunnen door deze lessen beter aansluiten bij hun belevingswereld en voelen zich minder buitengesloten.” Bovendien helpen de lessen vooroordelen te doorbreken en stigma’s te verminderen. In een tijd waarin het politieke klimaat polariserend kan werken, is het waardevol om open gesprekken te voeren over gedeelde geschiedenissen en ervaringen.
Statushouders betrekken
De trainers van VluchtelingenWerk moedigen lokale organisaties die zich inzetten voor herdenken en vieren, aan om statushouders actief te betrekken bij 4 en 5 mei. Sabir stelt voor: “Het zou mooi zijn als statushouders actief kunnen deelnemen aan herdenkingen, bijvoorbeeld door mee te helpen bij de organisatie of door hun een plek te geven waar zij hun verhalen kunnen delen. Dit maakt de herdenking niet alleen belangrijk voor Nederlanders, maar ook voor mensen die hier hun nieuwe thuis vinden.” Mahtab sluit zich hierbij aan en benadrukt dat statushouders niet als passieve deelnemers gezien moeten worden: “Vluchtelingen zijn geen zielige mensen, maar hebben veel kennis en ervaring. Ze kunnen een waardevolle bijdrage leveren aan het gesprek over vrijheid en oorlog. Hun ervaringen verbinden het verleden met het heden, waardoor we echt kunnen leren van de geschiedenis.”
De samenwerking tussen het Nationaal Comité 4 en 5 mei en VluchtelingenWerk is een belangrijke stap naar een inclusievere herdenkingscultuur. De gastlessen tonen aan dat herdenken en vieren niet alleen over het verleden gaan, maar ook over de toekomst. Door statushouders actief te betrekken en hun perspectieven mee te nemen, wordt 4 en 5 mei betekenisvoller voor iedereen die Nederland zijn thuis noemt.
Dit artikel verscheen eerder in NC Magazine nr. 27 (voorjaar 2025). Het artikel is geschreven door Laura Dekker, de illustratie is van Sabine van Vessem.