Het is alweer de zesde editie van de Vrijheidssoep, maar nog nooit eerder werd die door een grootouder en kleinkind gemaakt. Chef Jet van Nieuwkerk, bekend van Tip van Jet en haar (kook)boeken, en haar oma Jeanne van Munster (90) hebben de eer. “In haar keukentje heb ik leren koken.”
Het keukentje van oma dus. Maar wel een “heel bijzonder keukentje”, licht Jet van Nieuwkerk (35) toe. “Het is heel klein met heel weinig werkruimte, maar het heeft alles. Overal staan potjes, blikjes en kruiden, aan de muur hangen pannen. Oma weet precies waar alles staat.” Zolang ze zich kan herinneren, zit Jet aan oma’s tafel terwijl oma achter haar fornuis staat. “Ze wil niet van dat gevaarte af, wat mijn moeder en ik maar niks vinden. Het is een oud fornuis dat je nog met lucifers in de hoekjes moet aansteken.” Maar Jeanne is er te veel aan gehecht. Het gaat toch prima zo?
Grootse gerechten
Want zo klein als het keukentje is, zo groots zijn de gerechten die oma er kookt én bakt. Jeannes boterkoek is inmiddels een klassieker: “Mijn vrienden, familie, iedereen houdt ervan”, vertelt Jet. Oma’s pruimentaart en perentaart, ook zo lekker. Of oma’s cake, favoriet bij Jets vierjarige zoontje. “Elke keer als Frenkie haar ziet, vraagt hij of ze weer cake heeft gebakken.”
Soep van niks
Jeanne woont al veertig jaar in haar huis in Amsterdam en al die tijd bleef haar keukentje hetzelfde. “Oma woont op vierhoog aan de Leliegracht, midden in de Jordaan. Ze moet acht trappen naar beneden als ze boodschappen gaat doen, daarna ook die acht trappen weer op, maar dat deert haar niet.” Een brug verder, aan de Bloemgracht, stond het ouderlijk huis van Jet.
“Dus toen ik jong was, was ik altijd bij oma te vinden. Ik ben half door haar opgevoed. In haar keukentje heb ik leren koken, op een kruk naast haar.” Een van de eerste dingen die Jet van haar oma leerde maken, was soep. Nog op de ouderwetse manier met een roerzeef, herinnert ze zich. “We maakten altijd ‘soep van niks’, zo noemden we dat. We stopten er allemaal restjes in en die mocht ik dan door de zeef roeren.
Als oma dan zei: ‘Stop, terug!’, moest ik de zeef terugdraaien. De soep was altijd heerlijk.”
Troost aan tafel
Toen het Nationaal Comité 4 en 5 mei Jet vroeg de Vrijheidssoep van 2025 te maken, was ze vereerd. “Koken zit me echt in het bloed, dus ik vind het heel vet dat ik voor deze editie het recept mag maken.” Want waar het online soms lastig kan zijn om je uit te spreken – ‘Ik wil niemand voor het hoofd stoten’ – gaat dat aan de eettafel makkelijker. “Ik heb altijd geloofd in de verbindende kracht van eten. Aan tafel delen we verhalen en vinden we troost in elkaars gezelschap. Het spreekt me enorm aan om met de Vrijheidssoep een maaltijd te creëren waarbij we samen stil kunnen staan bij het belang van vrijheid.”
Vrijheidssoep
Jet wist meteen dat ze oma’s hulp kon gebruiken. “Zij is altijd aan het koken. Oma vindt het leuk om voor anderen iets lekkers te maken en hen zo te verbinden. Die liefde heb ik van haar overgenomen.” Gelukkig hoefde oma geen seconde te twijfelen. “Op alles wat ik samen met haar wil doen, zegt ze ja”, lacht Jet. Als het aan Jeanne lag zou hun Vrijheidssoep ook een ‘soep van niks’ worden. “Oma zei dat het een sobere soep moest worden, zoals het eten tijdens de Tweede Wereldoorlog was.”
Maar kleindochter Jet wist oma ervan te overtuigen voor een goedgevulde soep te gaan. En oma mag dan negentig zijn, maar de ingrediënten werden gewoon via Whatsapp bepaald. “Tomaten, prei, courgette, boerenkool, witte boontjes en kruiden, die vindt oma heel belangrijk.” Zo kwamen ze na een tijdje heen-en-weer geapp tot een minestrone en was hun Vrijheidssoep geboren. Hoe kon het eigenlijk ook anders: elke familieverjaardag staat er minestrone op het menu. Niet alleen de perfecte soep voor feestjes, maar ook om kliekjes op te maken, verzekert Jet. “Heb je in de koelkast nog een broccoli of bloemkool liggen, doe ‘m er dan absoluut bij. Oud brood over? Daar maak je croutons van! Ook heerlijk erbij: zelfgemaakte pesto.”
Tweede Wereldoorlog
De Vrijheidssoep moet het gesprek over vrijheid op gang brengen tijdens de Vrijheidsmaaltijden op 5 mei. “Ik probeer me weleens in te denken hoe het is om niet vrij te zijn. Helemaal als ik daarover met oma praat.” Want Jeanne weet door haar oorlogservaringen hoe het is om je vrijheden in te moeten leveren. “Hoe ouder oma wordt, hoe moeilijker ze het vindt om daarover te praten”, merkt Jet.
Bijvoorbeeld over die dag dat haar oma bij een Joods vriendinnetje speelde toen er een inval was. “Ze verstopten zich in de kast en hebben daar een dag gezeten. Uiteindelijk gingen de invallers weg, zonder dat de familie werd gevonden.” Een ander verhaal gaat over de Joodse onderduikers die Jeannes ouders – Jets overgrootouders – in huis hadden en het grote geheim dat haar oma als kind dus met zich meedroeg.
“Mede door de gesprekken met oma realiseer ik mij dat vrijheid iets is om elke dag opnieuw te koesteren, te beschermen en te vieren.”
Dit artikel verscheen eerder in NC Magazine nr. 26 (najaar 2024). Het artikel is geschreven door Daphne van Breemen, de foto’s zijn van Ruud Janssen