Met het verstrijken van de tijd tussen het heden en de Tweede Wereldoorlog, is het van groeiend belang dat we elkaar blijven wijzen op de historische opdracht die we meekregen van al die mensen die destijds voor onze vrijheid vochten, in verzet kwamen, wier familie werd vermoord. Wij moeten ervoor zorgen dat dit leed en deze offers nooit aan betekenis inboeten. Vrijheid krijgt pas echt betekenis als we ons blijven realiseren wat onvrijheid betekent.
Leven in een vrije en democratische samenleving betekent dat iedereen mag meedenken en meebeslissen. Dat is een recht, maar ook een verantwoordelijkheid: voor onszelf, de ander, voor de democratie en de rechtsstaat. Een goed functionerende democratische rechtsstaat leek meer dan 75 jaar na onze bevrijding vanzelfsprekend. Echter, de gruwelijke oorlog in Oekraïne, maar ook pogingen tot ondermijning van de democratische rechtsorde in EU-lidstaten, groeiend antisemitisme en toegenomen discriminatie-ervaringen drukken ons met de neus op de feiten. Vrijheid is nooit vanzelfsprekend.
Dat is de boodschap die we elk jaar samen op 4 en 5 mei moeten blijven herhalen. Hij raakt ons allemaal, ongeacht religieuze overtuiging, geslacht, seksuele voorkeur of afkomst. Anders dan bij veel bestaande vrije feestdagen onderstreept het vieren van 5 mei onze gemeenschappelijke identiteit. Onze Dag van de Vrijheid stijgt uit boven religieuze verschillen, afkomst en maatschappelijke oriëntaties. Niemand heeft het alleenrecht op de vrijheid, je moet het delen en dus ook opkomen voor elkaars vrijheden. Iedereen moet daarom op 5 mei mee kunnen doen aan het vieren van en het nadenken over onze vrije, open democratische rechtsstaat.
Om dat mogelijk te maken deed het Nationaal Comité al eerder een dringend beroep op de politiek verantwoordelijken, werkgevers en werknemers om van 5 mei een vrije dag voor iedereen te maken. Ook als voorzitter van de Sociaal-Economische Raad (SER) zet ik me daarvoor in. Een oproep die ook navolging krijgt. Bijvoorbeeld in de recent afgesloten cao’s van de autobranche, van netbeheerder Tennet en van de Volksbank, waarin is vastgelegd dat alle werknemers ieder jaar op 5 mei vrij zijn. Even leek het erop dat 5 mei als vrije dag voor gemeenteambtenaren zou sneuvelen, maar dankzij snel ingrijpen vanuit de VNG is 5 mei in de nieuwe cao toch opgenomen als vaste feestdag. Daar ben ik blij mee, maar we bereiken nog niet iedereen.
We zullen veel krachtiger onze nek uit moeten steken voor onze vrijheid en ons moeten wapenen tegen ondermijning van de democratische rechtsstaat. Dat begint met erbij stil te staan, op een vrije feestdag. De kost gaat voor de baat uit. Namelijk een sterkere gemeenschappelijke identiteit, gestoeld op de vrijheidsbeleving waarvoor onze voorouders vochten. Alleen samen voorkomen we een vrije val van onze vrije samenleving. Daar mag niemand nog lichtzinnig over denken.
Deze column verscheen eerder in NC Magazine nr.23 (voorjaar 2023). De column is geschreven door Kim Putters, de foto is van Chris van Houts.